Anna Gold, hoogleraar auditing aan de VU en de nieuwe academic director van de Foundation for Auditing Research (FAR) sprak van een "dunne lijn tussen vertrouwen en scepsis" als het om AI gaat. Zij gelooft niet dat AI het werk van de accountant zal vervangen.

De FAR doet onderzoek naar de balans tussen het te veel of juist te weinig vertrouwen in technologie, aangeduid als over- en underreliance. Het gevaar van deskilling, het minder opdoen van vaardigheden, ligt bij inzet van AI op de loer. En juist de vertrouwdheid met die basisvaardigheden is later van belang bij oordeelsvorming.

Tegelijk blijkt AI jonge accountants te helpen om zich te laten horen, omdat het wordt ingezet als sparringpartner. Dat kan bijvoorbeeld helpen voorafgaand aan een lastig gesprek met een klant. Daarom doet de FAR ook onderzoek naar de rol van GenAI als coach. "AI kan veel, maar kritisch denken blijft mensenwerk", aldus Gold.

'Het gevaar van deskilling, het minder opdoen van vaardigheden, ligt bij inzet van AI op de loer.'

AFM

Toezichthouder Arnold Pureveen (Autoriteit Financiële Markten) presenteerde de zaal de uitkomsten van recent verschenen verkennend onderzoek van de AFM naar de inzet van geavanceerde audittools in de controlepraktijk. De AFM moedigt het gebruik van zulke tools toe, ook als het gaat om GenAI-tools, "mits veilig en beheerst", benadrukte Pureveen. De uitkomsten van audittools moeten verifieerbaar en reproduceerbaar zijn en daar schort het bij AI nog wel eens aan.

Inzet van geavanceerde tools vanuit kantoren maakt het beroep tegelijk aantrekkelijker voor een nieuwe generatie en voorkomt mogelijk ook dat medewerkers op eigen initiatief AI-tools gaan gebruiken. Pureveen is voorstander van het experimenteren met AI in een 'proeftuin', zodat het beroep kan leren en "butsen en builen" kan oplopen, voordat het in de praktijk wordt ingezet. Hij gelooft er tegelijk "geen snars van" dat accountants door AI straks niet meer nodig zouden zijn. "Gebruik AI als de assistent-accountant die nog niet zoveel weet."

Met het verkennend onderzoek is de AFM internationaal gezien vroeg, al heeft ook de Britse toezichthouder FRC een rapport over AI uitgebracht. Pureveen onderstreepte dat de AFM niet zelf audittools gaat verifiëren, maar de toezichthouder volgt het gebruik ervan wel kritisch. En de menselijke eindverantwoordelijkheid verandert er niet van.

Accounttech

Giel Dirkx sprak namens de werkgroep Accounttech van de NBA van een "vijfde industriële revolutie", als het gaat om kunstmatige intelligentie. Hij ziet meer kansen dan bedreigingen door AI, maar accountants moeten wel kritisch blijven en de goede vragen stellen.

'We hebben te maken met een lerend systeem, de goede antwoorden komen pas na een tijdje.'

Dat vraagt om inzicht in de werking van AI.
Inmiddels is er de vanuit Europa ook regelgeving rondom gebruik van AI, de EU AI Act. Dat betekent extra eisen aan bijvoorbeeld inzet van AI rondom klantacceptatie. Vanuit Accounttech is een leidraad AI in control uitgebracht, die handvatten biedt aan accountants om AI beter te begrijpen. Binnen het beroep is er vooral veel behoefte aan voorbeelden, aldus Dirkx, die de toehoorders toch ook "een beetje enthousiast" wilde maken voor AI. Hij ziet meer kansen dan bedreigingen en deed een oproep om ook deel te nemen aan Accounttech.

Blauwe plekken

Onder leiding van Donna Maas (voorzitter NBA Young Profs) en Robert Mul (hoofd Beroep en Maatschappij NBA) gingen de drie inleiders daarna met elkaar in gesprek. "We hebben te maken met een lerend systeem, de goede antwoorden komen pas na een tijdje", stelde Anna Gold over het gebruik van AI.

Arnold Pureveen erkende dat innovatie altijd komt met risico's, dus is het zaak om een veilige leeromgeving te maken. "Ook de AFM accepteert blauwe plekken." Hij benadrukte nog maar eens dat het de toezichthouder niet primair gaat om "het mooie documentje in het dossier", maar om het "doorleven van informatie", bijvoorbeeld als het gaat om risico-analyse. Systemen kunnen gegevens aanleveren, maar komen niet zelf tot een oordeel. "De accountant blijft uniek in zijn positie, het beroep heeft toekomst."