Discussie Opinie 16 april 2025

Koudwatervrees voor private equity in accountancy

Wegen de risico's van private equity terecht zwaarder dan de kansen en is de angst voor de invloed van private investeerders gerechtvaardigd?

Peter Diekman

De laatste maanden wordt er veel geschreven en gediscussieerd over de opmars van private equity in de accountancy. De invloed van private equity wordt met argusogen bekeken, waarbij vooral het risico wordt benadrukt dat deze vorm van financieren de kwaliteit van de accountantscontrole mogelijk negatief zal beïnvloeden. Of, zoals Hanzo van Beuzekom het uitdrukte in het FD van 8 april jl.: "De AFM weegt de risico's van private equity nog steeds zwaarder dan de kansen." De vraag is of de risico's inderdaad zwaarder wegen dan de kansen en of de angst voor private equity wel terecht is. Ik wil over dit onderwerp enkele punten aan de orde stellen.

In de eerste plaats is het waar dat private equity in beginsel een tijdelijke investering is, die doorgaans tussen de vijf en zeven jaar duurt om dan weer te worden geliquideerd, waarbij het doel is om uit die investering een rendement te halen. Dat betekent in gewone taal dat de investering onder de streep dus winst moet opleveren. In de private sector is dat een normale gang van zaken. Na ongeveer vijf tot zeven jaar zal de investeerder zich terug trekken en moet er geld op tafel komen door verkoop aan nieuwe investeerders. De vraag hierbij is of het private equity-doel van rendement of winst op zich een risico is voor de bedrijfsactiviteiten van de onderneming waarin wordt geïnvesteerd, in dit geval dus een accountantsorganisatie.

Technologie

De kapitaalinjectie door private equity stelt kleine en middelgrote accountantsorganisaties in staat te investeren in audittechnologie. Gesprekken met bestuurders van kleine en middelgrote accountantsorganisaties en met studenten uit deze organisaties maken duidelijk dat er vaak een groot verschil is in de technologische stand van zaken tussen deze en de grote accountantsorganisaties. Denk hierbij aan toepassingen op het terrein van data mining, process mining, artificial intelligence en meer algemeen de toepassing van data analytics in de controlepraktijk. Waar het voor accountants in de grote organisaties gemeengoed is om moderne technieken toe te passen, is het voor velen in kleine organisaties vaak nog (ten dele) onontgonnen terrein. Private equity biedt de mogelijkheid voor de kleine en middelgrote organisaties om dit verschil te verkleinen en hun controlewerkzaamheden op een hoger kwaliteitsniveau te brengen, door gebruik te kunnen maken van moderne technologie.

Is het streven naar winst een risico voor accountantsorganisaties? De toepassing van moderne (software) technologie biedt organisaties de mogelijkheid om belangrijke stappen te zetten op het terrein van efficiëntie en interne beheersing. Organisaties kunnen, door lean and mean te worden georganiseerd, meer rendement maken dan wanneer ze doorgaan op het pad vanuit het verleden. Rationaliseren van de kostenstructuur is een goede bedrijfseconomische doelstelling. Beheersbare en lagere kosten betekenen niet automatisch dat er minder controlekwaliteit zal zijn. De rechtvaardiging daarvoor ontbreekt.

Waarde

Laten we aannemen dat investeerders die via private equity deelnemen in accountantsorganisaties rationeel zijn. De vraag zal aan de orde komen wat de waarde is van een accountantsorganisatie. Die waarde, weliswaar uitgedrukt in euro's, wordt niet alleen bepaald door het rendement of de rentabiliteit op het eigen vermogen. Als de focus alleen daarop zou zijn gericht, wordt voorbijgegaan aan de belangrijkste KPI van een accountantsorganisatie, namelijk de controlekwaliteit. Deze is op zich niet makkelijk te meten, maar er zijn wel duidelijke contra-indicaties wanneer de organisatie wordt geconfronteerd met te veel tuchtzaken, opgelegde maatregelen door de tuchtrechter en negatieve perspubliciteit.

Het is dus in het belang van de investeerders ervoor te zorgen dat de kwaliteit gewaarborgd blijft en dat de reputatie van de organisatie hoog wordt gehouden. Te veel tuchtklachten en opgelegde maatregelen en te veel negatieve publiciteit leiden tot verlies van klanten en daarmee tot kapitaalvernietiging. Er is geen echte rechtvaardiging voor de onderhuidse angst dat private equity een negatieve impact zou hebben op de controlekwaliteit.

Integriteit

Verlies van controlekwaliteit door investeringen van private equity miskent de integriteit van de mensen die binnen accountantsorganisaties werken. In de eerste plaats natuurlijk de accountants en hun assistenten. Maar zeker ook de ondersteunende functies, niet in de laatste plaats de compliance functie binnen de organisatie. De vraag is of er een rechtvaardiging is voor de veronderstelling dat het streven naar winst de integere medewerkers van de organisatie allemaal monddood maakt.

De jonge generatie accountants en zij die daar nog voor studeren zijn assertief, hebben een eigen mening en zijn in verreweg de meeste gevallen intrinsiek gemotiveerd om goed werk te leveren. Accountants en ook partners die te kort door de bocht willen gaan, worden in de meeste gevallen door hun jonge collega's gecorrigeerd, zoals blijkt uit de vele referaten en praktijkdossiers die aan examinatoren van het slotexamen worden voorgelegd. Het is veel te gemakkelijk om te veronderstellen dat de controlekwaliteit geweld kan worden aangedaan simpelweg omdat er onder de streep meer euro's uit moeten komen. Er is wel degelijk counterveiling power binnen accountantsorganisaties en dit is één van de meest belangrijke aspecten van interne beheersing en soft controls.

Laten we ook niet vergeten dat het streven naar winst helemaal geen nieuw fenomeen is. Ook in de traditionele accountantsorganisaties, waar vennoten aandeelhouder zijn van de NV of BV of maten zijn in een maatschap, wordt naar winst gestreefd. De winst wordt ook voor een belangrijk deel uit de organisatie gehaald als inkomen voor de vennoten of maten. Aan de  private equity investeerder zal dividend moeten worden betaald en zal de investering na enige tijd moeten worden terugbetaald, maar wat is het fundamentele verschil met de traditionele situatie?  

Toezicht

In de laatste plaats mag niet worden onderschat wat de invloed is van de rol van de AFM als toezichthouder. Het is de AFM die toegang heeft tot de accountantsorganisaties en deze toetst. De toezichthouder zal aldus als eerste kunnen waarnemen wanneer een organisatie een koers vaart die niet leidt tot de gewenste controlekwaliteit. De AFM kan corrigerend optreden en boetes opleggen en uiteindelijk als laatste middel een vergunning intrekken.

De wereld van accountantsorganisaties is daarmee geen wereld van easy riders die maar kunnen doen wat hen lief is. Er zijn duidelijke regels, er is toezicht, er zijn corrigerende maatregelen en uiteindelijk kan een vergunning worden ingetrokken. Daarnaast zijn er cliënten die met de "voeten kunnen stemmen" en dus kunnen weglopen als de kwaliteit van het werk ontoereikend is.

Om in de geest van Hanzo van Beuzekom te blijven: ik weeg de kansen zwaarder dan de risico's bij de investeringen van private equity in de accountancy.