Magazine 01 april 2004

'Houd toezicht op prijsstelling voor controle'

Controlerend accountants in overheidsdienst zijn geen oplossing voor het waarborgen van onafhankelijkheid. Wel zou de toezichthouder zich moeten buigen over de inhoud en prijs van de controle, vindt Evert Thomas.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 8, 2004

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Evert Thomas

Om de onafhankelijkheid te waarborgen en het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer in het algemeen en die van de aandeelhouder in het bijzonder terug te winnen, zijn al talrijke maatregelen genomen. Een duidelijke scheiding van controle- en advieswerkzaamheden is daarbij wellicht de belangrijkste. Deze maatregelen gaan voor sommigen echter nog niet ver genoeg. Zij pleiten voor een radicale ommezwaai: het overhevelen van het accountantsberoep van de private naar de publieke sector. Dit wil zeggen dat de accountant in dienst zou moeten treden van de overheid. Het beeld bestaat kennelijk dat op deze wijze de onafhankelijkheid voldoende zal worden gewaarborgd.

Wie wat verder kijkt zal echter moeten concluderen dat deze veronderstelde onafhankelijkheid slechts schijn is. Ten eerste is een groot aantal overheidsinstanties controleplichtig in het kader van boek 2 titel 9 van het burgerlijk wetboek, of op basis van andere regelgeving. Dit zou dus betekenen dat de overheid zichzelf moet gaan controleren. Verder is een van de belangrijkste argumenten voor het onderbrengen van accountants bij de overheid het creëren van volledige financiële onafhankelijkheid. Hierbij wordt echter vergeten dat de overheid belasting heft over de fiscale winsten van ondernemingen, waarvan zij dan zelf de volledigheid en juistheid zal moeten vaststellen. Het is duidelijk waar de financiële belangen van de overheid liggen en wat de tendens bij de controle zal zijn. Ten derde moet worden opgemerkt dat het maken van de accountantcontrole tot een overheidstaak niet past in de huidige ontwikkeling en visie van een terugtredende overheid.

Betekent dit dat de nu genomen maatregelen de onafhankelijkheid al volledig waarborgen? De vraag stellen is hem beantwoorden. Er zijn nog steeds zaken die de onafhankelijkheid van de accountant ondermijnen. Met name de huidige prijstelling bij het aanvaarden van controleopdrachten moet ons zorgen baren. Te vaak worden opdrachten aanvaard tegen prijzen die onder de kostprijs liggen. Het risico bestaat dat hierdoor de deugdelijke grondslag bij de oordeelsvorming in gevaar komt. In de ‘Nieuwe Nederlandse onafhankelijkheidsvoorschriften voor de accountants’ wordt dit risico onderkend. Waarbij een goede aanzet wordt gedaan ter voorkoming
daarvan:

‘De accountant moet kunnen aantonen dat de vergoeding voor de wettelijke controle toereikend is om de vereiste deskundigheid in te zetten en te voldoen aan de vaktechnische richtlijnen en kwaliteitswaarborgen.’

Naar mijn mening raakt dit voorschrift de essentie. De vraag rijst echter wanneer in voldoende mate aan de genoemde vereisten wordt voldaan. En op welke wijze dit zal worden afgedwongen. Wil het genoemde voorschrift op effectieve wijze een bijdrage kunnen leveren aan het onafhankelijkheidsvraagstuk, dan is van wezenlijk belang dat op deze vragen antwoord wordt gegeven. Het ministerie van Financiën heeft een wetsvoorstel gedaan inzake toezicht op accountantsorganisaties. Voor het afdwingen van het voorschrift zou het goed zijn als de toetsing hiervan bij het toezichthoudende orgaan zou worden ondergebracht. Voor het bepalen of in voldoende mate aan het voorschrift is voldaan zouden de ‘Richtlijnen voor de Accountantscontrole’ het uitgangspunt moeten zijn. Daarbij moet worden getoetst of voldoende werkzaamheden zijn verricht en moet de relatie worden gelegd met de hiervoor ontvangen vergoeding.

Noot
Evert Thomas is gevorderd assistent-accountant bij Ernst & Young Accountants.