Nieuws 21 april 2009

AFM-Jaarverslag 2008: Forse toename aantal toezichtsmaatregelen

"De kredietcrisis noodzaakt toezichthouders buiten de gebaande paden te denken. Zij moeten hun waakzaamheid zoveel mogelijk verhogen, ook op gebieden die net buiten hun formele wettelijke bevoegdheden liggen." Dat zei AFM-voorzitter Hans Hoogervorst vandaag bij de presentatie van het AFM Jaarverslag 2008.

Bij een gelijkblijvend budget is het aantal formele toezichtmaatregelen bijna verdubbeld, terwijl ook normoverdragende activiteiten sterk zijn toegenomen. 

De AFM legde in 2008 twintig boetes op. Ook dat is een forse stijging ten opzichte van de zes boetes die zij in 2007 oplegde. Het aantal lasten onder dwangsom nam toe van 77 naar 123. Er werden twaalf publieke waarschuwingen gegeven over een of meerdere illegale activiteiten en 51 vergunningen ingetrokken. De AFM deed 22 keer aangifte bij het Openbaar Ministerie (2007: 13). 

De toezichtsintensivering deed zich voor op de beide hoofdtaken van de AFM: het bevorderen van zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten en het bevorderen van een eerlijke en efficiënte werking van de kapitaalmarkten. 

Risicoverklaring

De AFM houdt risicogestuurd toezicht: zij houdt daar toezicht waar dit het meest nodig is, omdat zij niet overal tegelijk kan zijn. Het jaarverslag 2008 bevat voor het eerst een 'risicoverklaring' waarin de AFM de risico's in de markt en in haar eigen organisatie zo systematisch mogelijk in kaart brengt. 

Het gaat hier zowel om risico's waarvoor de AFM over een afdoend toezichtinstrumentarium beschikt, als om risico's waarvoor (nog) geen adequate instrumenten zijn. Op een aantal toezichtsgebieden is de naleving van wet- en regelgeving nog onvoldoende, vooral daar waar de regelgeving relatief recent is ingevoerd. 

Financiële dienstverlening: klant centraal vergt grotere inspanning

Veel financiële dienstverleners moeten de klant meer centraal stellen in hun dienstverlening. De AFM ziet de kwaliteit van de adviezen van een groot deel van de markt nog maar langzaam verbeteren. Zij wil er met gerichte acties voor zorgen dat dit proces sneller verloopt en heeft brancheorganisaties en organisaties die de kwaliteit van de dienstverlening bevorderen, zoals DSI en de Stichting Financiële Dienstverlening, opgeroepen hetzelfde te doen. Bovendien eist de AFM dat de banken en adviesketens integrale verbeterprogramma's lanceren om daadwerkelijk de klant centraal te stellen in hun organisaties. 

De AFM heeft afgelopen jaar veel aandacht besteed aan de advisering op het gebied van hypotheken en beleggingsverzekeringen. Nog te veel adviezen passen niet of onvoldoende bij de klant. Adviseurs brengen onvoldoende de behoefte en situatie van klanten in beeld en verzuimen te vaak om goede vergelijkingen te maken tussen mogelijke alternatieve producten. De AFM heeft daarom aandacht gevraagd van de banken en adviesketens om de adviespraktijk te verbeteren. Waar nodig, is handhavend opgetreden. 

Ook is veel werk gemaakt van de sanering van de 'onderkant' van de markt. Sinds 2006 moeten adviseurs en bemiddelaars een vergunning hebben van de AFM. Daartoe wordt onder meer hun deskundigheid en betrouwbaarheid getoetst. Slecht adviserende organisaties worden aangepakt: ze moeten hun praktijken verbeteren of stoppen. Illegaal opererende bemiddelaars worden van de markt gehaald. 

De AFM heeft marktorganisaties gevraagd bij te dragen aan deze vereiste kwaliteitsverbetering. Zij juicht toe dat de Stichting Excellent Adviseren 'best practices' toegankelijk wil maken voor intermediairs. De AFM hoopt dat het een duw in de rug zal zijn voor de vele adviesorganisaties die de klant centraal stellen. 

Kapitaalmarkten: zelfregulering staat ter discussie

Financiële wetgeving gaat uit van de veronderstelling dat professionele beleggers in staat zijn tot zelfregulering, minder behoefte hebben aan bescherming en hun markten efficiënt organiseren. De kredietcrisis maakt duidelijk dat dit met name op het gebied van complexe gestructureerde producten en niet-beursgenoteerde ('OTC') instrumenten niet opgaat. In het algmeen is er dan ook meer toezicht nodig op dergelijke transacties die niet via de beurs verlopen. Ook dienen beleggers beter geïnformeerd hun beleggingsbeslissingen te nemen. 

Kapitaalmarkten dienen zo eerlijk en efficiënt mogelijk te functioneren. Beleggers moeten worden voorzien van tijdige en adequate informatie. De AFM let er daarom op dat beursgenoteerde bedrijven koersgevoelige informatie op een juiste en tijdige manier naar buiten brengen. Zij is bovendien extra alert op koersmanipulatie door geruchtenvorming. Om marktmisbruik tegen te gaan heeft de AFM bovendien maatregelen genomen op het gebied van shortselling in financiële ondernemingen. In 2009 staat een effectieve aanpak van koersmanipulatie wederom hoog op de agenda van de AFM. 

In het toezicht op de kapitaalmarkten heeft de AFM het afgelopen jaar ook veel aandacht besteed aan de consequenties van de kredietcrisis voor de financiële verslaggeving en de rol van de accountants. Op basis van onderzoeken van de verslaggeving heeft de AFM financiële instellingen erop gewezen dat zij meer informatie moeten geven over (sub)prime-gerelateerde beleggingen. 

Daarnaast is aandacht gevraagd voor een aantal kwetsbaarheden in de accountantscontrole, waaronder de waardering van financiële activa en bijzondere waardeverminderingen. De AFM heeft ook gewaarschuwd dat politieke inmenging op het gebied van fair-value accounting kan leiden tot standaarden die problemen in bankbalansen verdoezelen. Uiteraard zal de AFM ook over het boekjaar 2008 extra aandacht besteden aan controle- en verslaggevingsaspecten die verband houden met de kredietcrisis, zoals de afwaardering van goodwill en de waardering van kredietportefeuilles. 

Internationaal toezicht moet beter

De kredietcrisis heeft een aantal fundamentele zwakheden in de kwaliteit en de structuur van het toezicht blootgelegd. Het is helder dat de structuur van het toezicht in Europa tekortkomingen vertoont. Internationaal is men zich zeer bewust van de urgentie het toezicht op een aantal belangrijke punten te verbeteren. De AFM streeft daarbij zoveel mogelijk naar in elk geval Europese maatregelen. De onlangs uitgebrachte voorstellen van de Commissie De Larosière vormen naar haar mening een goed uitgangspunt voor verdere harmonisatie van regelgeving en een meer Europees vormgegeven toezicht. 

AFM-organisatie vernieuwd

De organisatie van de AFM is in 2008 efficiënter en effectiever geworden. Het aantal werkeenheden is teruggebracht van 27 naar 16, wat de slagvaardigheid ten goede is gekomen. Deze reorganisatie is nu nagenoeg afgerond. De uitgaven van de AFM zijn na jaren van expansie, (licht) gedaald in 2008. Er is een veranderagenda opgesteld die ertoe zal leiden dat de effectiviteit en doelmatigheid van de AFM in 2009 verder wordt vergroot. 

(Bron: AFM)