Nieuws 14 mei 2019

RVS: verantwoorden in zorg moet op de schop

De verantwoording in de gezondheidszorg en het sociaal domein moet "fundamenteel anders". Dat stelt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in een vandaag verschenen advies. Verantwoording draagt op dit moment onvoldoende bij aan betere zorg en ondersteuning, omdat verantwoordingseisen nu voornamelijk worden opgelegd door externe partijen zoals toezichthouders.

Patiënten en cliënten krijgen daardoor niet altijd passende hulp, en zorgprofessionals moeten regelmatig vragenlijsten invullen zonder te weten waar het goed voor is, aldus de RVS. "Zorgprofessionals kunnen niet altijd de zorg en ondersteuning geven die zij nodig achten, omdat deze niet past binnen de knellende kaders op basis waarvan zij zich moeten verantwoorden."

"Verantwoording is nu gericht op het nastreven van slechts een beperkt aantal waarden, zoals rechtmatigheid of veiligheid, en vervolgens worden deze waarden ook nog specifiek ingevuld, bijvoorbeeld door te vragen of de administratie op orde is en of de zorg conform protocol geleverd is."

Volgens de raad wordt er aan deze manier van verantwoorden vastgehouden vanwege een aantal onderliggende mechanismen, zoals de wens om risico's te minimaliseren, de afstand van beleid tot praktijk, "en het feit dat de verantwoordingvrager niet het ongemak draagt". Het huidige beleid, dat inzet op het verminderen van administratieve lasten op korte termijn, is "onvoldoende om deze onderliggende mechanismen te adresseren".

Initiatief bij zorgverleners en bestuurders

De RVS wil daarom dat het initiatief voor de manier van verantwoorden komt te liggen bij zorgprofessionals en bestuurders van zorgorganisaties zelf, zo luidt een van de aanbevelingen. "Daarmee komt verantwoorden in het teken te staan van het verbeteren van zorg en ondersteuning. Alleen zo zal verantwoording bijdragen aan een proces van leren en verbeteren in de zorg." De raad denkt daarbij aan de inzet van instrumenten als teamreflectie, visitatie en het in beeld brengen van patiënt- en cliëntervaringen.

Externe toezichthouders moeten volgens de raad "actiever de praktijk opzoeken en verbinding zoeken met de zorgverleners. Op die manier kunnen externe toezichthouders hun taken afstemmen op de eigen verantwoording van zorgverleners en zo goed inzicht krijgen in het werk van zorgverleners en de waarden die zij en hun patiënten of cliënten belangrijk vinden."

Ook beveelt de RVS aan dat zorgverleners, inkopers en patiënten-/cliëntenorganisaties gezamenlijk tot gedeelde principes komen om anders te verantwoorden. Eén van de grootste lasten voor zorgverleners, zonder dat deze bijdraagt aan betere zorg, zijn volgens de raad de rechtmatigheidscontroles. "Volgens de Raad zou veel meer gekeken moeten worden naar ervaringen van patiënten en cliënten en de reflectie binnen het team, in plaats van naar gedetailleerde tijdsregistratie per 'product'. Meer in zijn algemeenheid is de Raad voorstander van een verschuiving van verantwoording over de administratie en of die op orde is (waar het vaak bij rechtmatigheidscontroles over gaat), naar verantwoording over de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg."

Financiële verantwoording

Hoewel de focus in het advies ligt op de verantwoording over zorg en ondersteuning "biedt de hier gepresenteerde omslag ook richting voor de financiële verantwoording", stelt de RVS. Ook accountants, banken en controllers zouden volgens de raad "binnen hun verantwoordingspraktijk aansluiting moeten zoeken met de principes uit dit advies. Door oude werkwijzen los te laten, dragen ook zij bij aan een betere verantwoordingspraktijk." Dat geldt ook voor toezichthouders als de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en Autoriteit Financiële Markten (AFM). De raad wil daarom ook met deze partijen in gesprek gaan.

De NBA pakt dit thema op in het kader van het project Ketenkracht en de Blauwe Brigade, en als nadere invulling op de acties die begin dit jaar zijn afgesproken tijdens een rondetafel met het ministerie van VWS over de bedrijfsvoeringsregels in de zorgketen, aldus de beroepsorganisatie.