Nieuws 15 februari 2022

Kwartiermakers zien voortgang in kwaliteitsverbetering, maar 'met vallen en opstaan'

In de derde voortgangsrapportage van de Kwartiermakers toekomst accountancysector is sprake van "graduele verbeteringen" in de sector. Er wordt "met vallen en opstaan" voortgang gemaakt. Het nog niet verplicht rapporteren over bevindingen rondom fraude is volgens de kwartiermakers "een gemiste kans".

Dat schrijft minister Sigrid Kaag van Financiën aan de Tweede Kamer, in haar aanbiedingsbrief bij de voortgangsrapportage. Op alle onderdelen van het door haar voorganger Hoekstra aangekondigde pakket aan maatregelen zijn volgens de kwartiermakers stappen gezet.

In de rapportage refereren de beide kwartiermakers Marlies de Vries en Chris Fonteijn onder meer aan het AFM-rapport 'Grip op Kwaliteit'. Daarin is de AFM overwegend positief over het inzicht dat het intern kwaliteitsonderzoek van oob-accountantsorganisaties geeft in de gerealiseerde kwaliteit van hun wettelijke controles, aldus Kaag.

Aandachtspunt volgens de kwartiermakers is nog steeds de cultuurverandering binnen accountantsorganisaties. "Net als in de tweede voortgangsrapportage constateren de kwartiermakers dat deze verandering nog niet snel genoeg gaat", zo schrijft de minister.

Fraude en continuïteit

In de voortgangsrapportage tonen de kwartiermakers zich positief over de ontwikkelingen op het gebied van continuïteit. De oorzakenanalyse van de NBA-werkgroep Continuïteit zorgt voor meer inzicht in onderliggende structuren van (dis)continuïteit en de problemen die hieruit voortvloeien.

Ten aanzien van fraude zijn de kwartiermakers kritisch over het besluit van de NBA om accountantsorganisaties nog niet te verplichten te rapporteren over hun bevindingen. "Een gemiste kans en een stap terug ten opzichte van hetgeen de NBA hierover aan de Tweede Kamer schreef in haar brief van 23 september 2020", zo schrijven zij in de rapportage.

Kaag deelt de visie van de kwartiermakers dat het voor de maatschappij belangrijk is dat een accountant rapporteert over bevindingen en niet alleen over werkzaamheden. "Nu de NBA heeft aangekondigd om over een jaar te evalueren of het opnemen van uitkomsten en waarnemingen alsnog verplicht moet worden gesteld, kijk ik uit naar de uitkomst van deze evaluatie. Tegelijkertijd wil ik de urgentie richting de sector blijven benadrukken om op het fraudedossier in de brede zin voortgang te blijven boeken." De kwartiermakers houden de minister op de hoogte van de voortgang op dit gebied.

Structuurmodellen

De voortgangsrapportage gaat ook in op de deels nog lopende onderzoeken naar alternatieve structuurmodellen, die door de kwartiermakers zijn geïnitieerd. Eind november vorig jaar kon minister Hoekstra al melding maken van de beperkte voordelen van het joint-auditmodel. Door de kwartiermakers wordt dit in de voortgangsrapportage bevestigd.

Momenteel lopen er nog onderzoeken naar het audit-only-model en het intermediair-model. De kwartiermakers zijn bezorgd of voldoende deelnemers voor het experiment met dat laatste model gevonden kunnen worden, maar Kaag vertrouwt op hun inspanningen en wacht de uitkomsten van beide onderzoeken af. "Ik verwacht uw Kamer medio 2022 over de onderzoeksresultaten van het audit-only model en eind 2023 over de onderzoeksresultaten van het intermediair model te kunnen informeren."

Ook duurzaamheid in kwaliteitsindicatoren

Minister Kaag gaat in de brief ook in op de set kwaliteitsindicatoren die door de kwartiermakers zijn opgesteld en eerder ter consultatie zijn voorgelegd. De minister heeft het voornemen de audit quality indicators te verankeren in de nieuwe Wet toekomst accountancysector, "om zo meer objectieve informatie over de kwaliteit van de accountancysector te verzamelen en beschikbaar te stellen aan de gebruikers van de jaarrekening".

Opvallend is dat de kwartiermakers nu elf kwaliteitsindicatoren voorstellen, in plaats van de eerdere set van tien. De toegevoegde AQI 'Opleidingsuren ESG-onderwerpen' moet in kaart brengen hoeveel tijd besteed wordt aan opleiding in het kader van niet-financiële informatie. Volgens de kwartiermakers is het "niet ondenkbeeldig" dat het controleren van duurzaamheidsinformatie (ook) bij accountants wordt belegd.

"Zoals de kwartiermakers ook schrijven, is er (helaas) niet één indicator of één definitie die de kwaliteit van een wettelijke controle inzichtelijk maakt", aldus Kaag. De totstandkoming van de AQI's is volgens door de kwartiermakers "weloverwogen en zorgvuldig gedaan", in samenspraak met de sector en gebruikers van de jaarrekening. Verankering in de wet betekent dat accountantsorganisaties verplicht worden om te rapporteren over de audit quality indicators.

Toezicht

In de brief aan de Kamer memoreert minister Kaag ook nog kort het centraliseren van het toezicht op accountantsorganisaties bij de AFM. Volgens de minister "een mooie stap" die per 1 januari 2022 is geëffectueerd. "Ook vind ik het positief dat de NBA, SRA en AFM nadere afspraken hebben gemaakt om elkaar van informatie te kunnen blijven voorzien om zo voortdurend te blijven werken aan de kwaliteit van de wettelijke controle."

Op woensdag 30 maart spreekt de vaste commissie voor Financiën van de Tweede Kamer met minister Kaag over het accountantsberoep.

• Aanbiedingsbrief derde voortgangsrapportage Kwartiermakers toekomst accountancysector (inclusief voortgangsrapportage kwartiermakers en voorstel Audit Quality Indicators)

Reactie bestuur NBA

Het bestuur van de NBA heeft met instemming kennis genomen van de rapportage. De urgentie om op het gebied van fraude verdere stappen te zetten wordt door de NBA onderschreven.

Kris Douma, voorzitter van de NBA: "Wij zien een duidelijke wil om te blijven verbeteren. Ondanks de hoge werkdruk, die heeft te maken met bijvoorbeeld de NOW en de tekorten op de arbeidsmarkt houden accountantsorganisaties de kwaliteit van hun werk en hun rol bij fraude en continuïteit hoog op de agenda." Hij wijst ook op de stappen die de NBA de komende tijd zet. In twee stappen gaan we oorzakenanalyses doen op fraude, op korte termijn op basis van de bestaande analyses door kantoren, gevolgd door een meer fundamentele wetenschappelijke analyse later dit jaar.

Over het (binnen de huidige wet- en regelgeving) rapporteren van de bevindingen wijst het bestuur op de afspraak dat er al na één jaar wordt begonnen met een analyse van de ervaringen. Ook hierin stelt Douma vast dat "accountantskantoren duidelijk aangeven stappen te willen maken". Tegelijk is duidelijk dat er spanning bestaat in nationale en internationale wetgeving tussen geheimhouding, privacy en transparantie.
Douma: "Als daar obstakels zijn is het goed dat we die in kaart gaan brengen en met betrokken partijen kijken hoe we die belemmeringen kunnen wegnemen om de rol van accountants op het gebied van fraude en continuïteit beter te kunnen vervullen."

Tot slot doet de NBA ook nog een beroep op de politiek. Douma: "We zijn benieuwd naar de voorstellen van de Monitoring Commissie Corporate Governance en schuiven graag aan als de minister zou besluiten de verschillende partijen in de keten om de tafel uit te nodigen om gezamenlijk te komen tot een effectieve aanpak van fraude. Met alleen de verbeteringen in de accountancysector zijn we er niet. Accountancy, en zeker de audit-sector staat nooit op zichzelf. Het maakt deel uit van een keten van actoren, inclusief gecontroleerde ondernemingen. Het zou goed zijn om de analyses die gemaakt worden in dat licht te blijven bezien."