Nieuws 22 april 2024

FD reconstrueert examenfraude bij KPMG

Na eerdere nieuwsberichten en een redactioneel commentaar, publiceert het FD in de weekendkrant ook een uitgebreide reconstructie over de examenfraude binnen de Nederlandse KPMG-organisatie. Hoogleraar Marcel Pheijffer schenkt in zijn column in dezelfde krant opnieuw aandacht aan de kwestie.

Volgens het FD legt “het aangetoonde valsspelen van de hoofdaccountant” in het internationale onderzoek naar de examenfraude “opnieuw genadeloos de zwaktes van de organisatie bloot”. De krant staat eerst stil bij de voorgeschiedenis en de incidenten rondom KPMG in 2014, die dat jaar mede aanleiding waren voor politieke interventie en het uitbrengen van het verbeterplan ‘In het publiek belang’ voor de gehele accountantssector.

Het FD schenkt met name aandacht aan de rol van oud-bestuurslid Marc Hogeboom, tot medio vorig jaar hoofd van de accountantspraktijk van KPMG, die eind 2014 voor het kantoor de controle van ING wist te verwerven. De controle van ING brengt echter ook de nodige verplichtingen met zich mee, blijkt later. “Voordat hij begin 2020 zijn handtekening bij ING kan zetten, moet hij nog verschillende toetsen afronden”, zo schrijft de krant over de oud-bestuurder. “Hij vraagt meerdere ondergeschikten om hem daarbij te helpen. Samen kruipen ze achter zijn computer en vullen de juiste antwoorden in op de door Hogeboom als pittig ervaren online toetsen.”

Publiek geheim

Volgens het FD is het “een publiek geheim binnen KPMG” dat Hogeboom zo te werk gaat. Ervaringsdeskundigen stellen tegenover de krant dat interne toetsingen soms flink in de weg zitten, als gevolg van slechte planning en omdat toetsen over nieuwe wetgeving vaak pas na de zomer beschikbaar zijn.

“In totaal komt van zeker 500 van de bijna 4000 werknemers van KPMG Nederland vast te staan dat ze op deze manier te werk gaan”, aldus het FD. “De bestraften zijn vooral accountants. Ze maken de toetsen samen of delen de antwoorden via e-mail en whatsapp. Op één van de twaalf regiokantoren bestaat zelfs een digitale folder met antwoorden op het interne computernetwerk.”

Geen initiatief

De 25 miljoen dollar boete die de Amerikaanse toezichthouder PCAOB recent aan KPMG Nederland heeft opgelegd, is vooral zo hoog omdat het kantoor lange tijd geen eigen initiatief nam om signalen over examenfraude op te pakken, blijkt uit de reconstructie van het FD.

Zo slaat KPMG-ceo Stephanie Hottenhuis in een toelichting rondom de publicatie van het jaarverslag van eind 2022 “een sterk relativerende toon aan” over het interne onderzoek naar het delen van antwoorden bij toetsingen. “Op dat moment weet ze echter wel beter”, aldus het FD. “Volgens documenten van de PCAOB komt KPMG er in februari van dat jaar al achter dat er onderzoek loopt van de Amerikanen naar examenfraude in Nederland.”

Na berichten over grootschalige examenfraude bij een KPMG-dochter in India, die werkt voor de kantoren in Groot-Brittannië en Nederland, verbaast het de AFM en de PCAOB dat de top van KPMG Nederland nog vrijwel geen initiatief neemt om de eigen organisatie eens onder de loep te nemen, zo schrijft de krant.

“Het tegen de lamp lopen van Hogeboom betekent dat voor de Amerikanen het onderzoek en de mogelijke boete in een ander licht komen te staan: de bewezen tegenwerking van KPMG dient hard afgestraft te worden. De fraude is nog tot daaraan toe, maar vijftien maanden een ‘inaccurate representatie’ van de feiten volhouden is ongekend.”

Bestuurlijk falen

PCAOB-topvrouw Erica Williams spreekt tijdens een internationale persconferentie over bestuurlijk falen, een verkeerde toon aan de top en een hardnekkig probleem met de cultuur van het kantoor. “KPMG Nederland is nu wereldwijd hét voorbeeld van hoe het helemaal niet moet”, aldus het FD. De krant heeft bij de reconstructie geen nadere toelichting gekregen vanuit KPMG en het lukt ook niet om voor het verhaal in gesprek te komen met oud-bestuurder Hogeboom.

De zakenkrant noemt statements van Hogeboom in zijn ‘diner-interview’ met het FD, dat eind juni 2023 verscheen vlak voor de kwestie rondom de examenfraude naar buiten kwam, “enigszins profetisch”. Vaksite AccountancyVanmorgen is daarover nog iets uitgesprokener: “Met terugwerkende kracht krijgt dit diner iets van een galgenmaal”.

Het FD vraagt zich af hoe het nu verder moet met KPMG. “De eerstvolgende partnervergadering belooft een pittige te worden, gezien het feit dat de pakweg 160 partners gezamenlijk $25 mln moeten ophoesten.” Net als tien jaar geleden is er zorg over de positie van het kantoor in de markt, meent de krant. “Blijven klanten en rainmakers de firma trouw, of nemen ze de benen?”

Pheijffer: gang naar de tuchtrechter nodig

Ook hoogleraar Marcel Pheijffer neemt in zijn column in dezelfde editie van het FD de gang van zaken rondom KPMG weer onder de loep, na zijn eerdere column in die krant en een uitgebreide analyse van de boete van de PCAOB in zijn column op Accountant.nl.

“Waar toezichthouders handelen en ingrijpen, blijken bestuurders en commissarissen te passief”, aldus Pheijffer. “Waar voormalig KPMG-bestuurder Marc Hogeboom de volle schuld krijgt, ontspringen anderen de dans. Waar KPMG in de spotlights staat, duiken andere accountantsorganisaties weg in het duister. Waar de recordboete van $25 miljoen in Amerikaanse zakken verdwijnt, staat Nederland met lege handen.” In zijn optiek mist de accountancysector daadkracht en kampen de grote accountantsorganisaties nog steeds met “betonrot”.

Volgens de hoogleraar is het “niet te verkopen” dat een Amerikaanse toezichthouder boetes kan innen voor misstanden die in Nederland plaatsvinden. Dat de AFM niet over “hetzelfde wapenarsenaal” beschikt als de PCAOB, “moet zo snel mogelijk politiek worden gerepareerd”, meent hij. Ook zou het KPMG “sieren als zij de rekening van het verscherpt toezicht betaalt”, aldus Pheijffer. “De goeden horen immers niet onder de kwaden te lijden.”

Tuchtrechter

Volgens hem past voor oud-bestuurder Hogeboom een gang naar de Accountantskamer en mogelijk een doorhaling in het register. “Het kan niet zo zijn dat een Nederlander in Amerika een beroepsverbod krijgt en in eigen land gewoon zijn gang kan gaan.”

Pheijffer vindt dat ook andere “zware gevallen” bij de tuchtrechter thuishoren, maar KPMG lijkt “nog niet voornemens haar ‘kippetjes & kalkoenen naar het kerstfeest’ te brengen”. De hoogleraar doet daarom een beroep op de NBA om de tuchtrechter in te schakelen. Daarvoor is wel nodig dat de beroepsorganisatie beschikt over de namen en dossiers van betrokkenen binnen KPMG.

Voor de top van het kantoor heeft Pheijffer eveneens geen goed woord over. “Bestuurders en commissarissen van KPMG misten sensitiviteit en beoordelingsvermogen, door vanaf 2019 onvoldoende te onderkennen dat het dossier examenfraude chefsache is”, stelt hij.

Ceo Hottenhuis en de huidige rvc-voorzitter Bernard Wientjes zouden door de AFM opnieuw moeten worden getoetst op hun geschiktheid en betrouwbaarheid, meent Pheijffer. Dat zou de toezichthouder eigenlijk bij alle bestuurders en commissarissen van accountantsorganisaties waar examenfraude speelt moeten doen, vindt hij. “Hoe hebben zij gehandeld en wat hebben zij nagelaten?”

FD: ‘Hoe KPMG de toorn van het toezicht over zichzelf afriep’

FD-column Marcel Pheijffer: ‘Na het zoveelste debacle bij KPMG kunnen we de balans opmaken’