Nieuws 26 juni 2025

Kantoren reageren schuldbewust op miljoenenboete PCAOB

PwC, Deloitte en EY hebben schuldbewust gereageerd op de boetes die de Amerikaanse toezichthouder PCAOB aan de drie kantoren heeft uitgedeeld, wegens geconstateerde gevallen van examenfraude. De AFM spreekt in een column in het FD van een “systeemprobleem” en pleit voor reflectie in de sector.

De PCAOB maakte op 25 juni bekend dat de Nederlandse accountantspraktijken van PwC en Deloitte een boete van drie miljoen dollar en EY een boete van 2,5 miljoen dollar hebben gekregen, wegens het jarenlang missen en niet ingrijpen bij honderden gevallen van fraude met (interne) toetsingen.

De PCAOB werkte bij het onderzoek samen met de Nederlandse collega’s van de AFM en geeft via het eigen persbericht nadere toelichting op de constateringen per kantoor. De boetes van de toezichthouder zorgden opnieuw voor een golf aan berichten in de media.

PwC

De drie betrokken accountantsorganisaties hebben elk een persverklaring afgegeven naar aanleiding van de zaak. Daarin tonen zij zich vooral schuldbewust. “Het ongepast delen van antwoorden is in strijd met onze waarden, en we hebben een scala aan sancties opgelegd aan personen waarvan is vastgesteld dat zij hierbij betrokken waren, waaronder schriftelijke waarschuwingen, financiële boetes, terugtreden uit bepaalde rollen en vertrek uit de organisatie”, zo stelt PwC.

Het kantoor heeft naar eigen zeggen verschillende maatregelen genomen om herhaling te voorkomen, zoals invoering van een Learning Code of Conduct, verbeteringen in de wijze van trainingen geven en het “implementeren van detective controls om mogelijk ongepast gedrag te signaleren”.

Volgens bestuursvoorzitter Agnes Koops-Aukes van PwC Nederland staat het geconstateerde gedrag “in schril contrast met het vertrouwen dat de basis vormt van onze organisatie” en neemt PwC een en ander “zeer serieus”. Koops geeft aan dat de implementatie van verbetermaatregelen “nauwlettend” wordt gevolgd.

RvC-Chris Buijink van PwC stelt: “Dit ondermijnt het publieke vertrouwen in de organisatie. We moeten hiervan leren. Als raad van commissarissen zullen we voortdurend de effecten van de genomen maatregelen evalueren en - waar passend - de implementatie van nieuwe maatregelen beoordelen. We moeten en zullen het beter doen."

Deloitte

Deloitte Nederland stelt dat het kantoor gedurende het onderzoek naar de “leercultuur” binnen de organisatie volledig heeft samengewerkt met de toezichthouders, “wat blijk geeft van transparantie en laat zien dat we onze verantwoordelijkheid nemen. Ook zijn passende disciplinaire maatregelen genomen.”

Hans Honig, ceo van Deloitte Nederland, noemt de uitkomsten van het onderzoek naar de examenfraude “teleurstellend”. Die uitkomsten “weerspiegelen niet wie wij zijn als organisatie of de waarden die wij nastreven. We hebben ons onderzoek grondig uitgevoerd, en het heeft ons  waardevolle inzichten gegeven om onmiddellijk onze interne controles en opleidingsprocessen te versterken. Wij nemen deze kwestie zeer serieus en zijn vastbesloten om te leren van deze ervaring.”

RvC-voorzitter Hans van der Noordaa spreekt ook zijn teleurstelling over de uitkomsten van het onderzoek uit. Hij benadrukt dat de raad van commissarissen het bestuur van Deloitte volledig steunt “in hun inzet voor betekenisvolle veranderingen”. De rvc houdt toezicht op alle initiatieven, stelt hij. “Onze focus blijft gericht op het versterken van een cultuur waarin integriteit en verantwoordelijkheid centraal staan.”

Volgens bestuursvoorzitter Honig is Deloitte “gecommitteerd aan nauwe samenwerking” met toezichthouder AFM. "We willen een cultuur van verantwoordelijkheid en integer gedrag binnen onze organisatie bevorderen." De schikking met de PCAOB “stelt ons in staat om te leren en ons verder te ontwikkelen, en onderstreept onze inzet om het vertrouwen van onze klanten en andere stakeholders te versterken.”

EY

De Engelstalige persverklaring over de “academic integrity” van EY memoreert eveneens de schikking met de PCAOB, na twee jaar “diepgaand onderzoek” in samenwerking met de Amerikaanse toezichthouder en de AFM.

“Integriteit is een van de kernwaarden van het accountantsberoep en EY neemt deze zaken uiterst serieus”, zo wordt gesteld. Het kantoor heeft “uitgebreide maatregelen genomen om onze cultuur van naleving, ethiek en integriteit te versterken, evenals verdere maatregelen om de kwesties die zijn vastgesteld tijdens ons onderzoek aan te pakken”.

Met de schikking wordt de samenwerking met de PCAOB in dit dossier afgesloten, aldus EY, dat stelt te blijven samenwerken met de AFM, “om de effectiviteit op lange termijn van de genomen maatregelen te waarborgen”.

Column AFM

Alle drie de kantoren vallen nu onder verscherpt toezicht van de AFM. In een column in het FD noemt AFM-bestuurder Hanzo van Beusekom het “teleurstellend” dat de examenfraude zo breed verspreid was en zo lang heeft kunnen voortduren. Dat “noopt tot reflectie”, meent hij. “Was dit een incident of een structureel probleem? Dat is immers bepalend voor de weg naar voren.”

Volgens Van Beusekom reageerden de accountantsorganisaties “in een aantal gevallen langzaam op interne signalen en op onze aanwijzingen, wat extra schade aan het vertrouwen toebracht”. De AFM stelt dat de examenfraude “veelvuldig en langdurig voorkwam bij alle onderzochte organisaties, én op allerlei verschillende niveaus. Dit geeft een indicatie dat examenfraude niet alleen een kwestie is van persoonlijke integriteit maar gedijt in het systeem waarin accountants opereren.”

De toezichthouder spreekt van “druk op de kwaliteit” en noemt de examenfraude “het gevolg van tijdsdruk, commerciële belangen, het ontbreken van adequate sturing en onjuist voorbeeldgedrag”. De AFM vreest dat in de toekomst “andere kwetsbare plekken” onder druk komen te staan.

Systeemprobleem

Dat de AFM geen tuchtklachten tegen individuele accountants aanspant, zoals de NBA wilde, is volgens Van Beusekom omdat examenfraude “ten diepste” een “systeemprobleem” is en niet (alleen) een individueel probleem. “De examenfraude wijst op een gebrekkig vermogen om structurele problemen in de eigen organisatie tijdig te ontdekken en aan te pakken. Eerdere cultuurprogramma’s hadden blijkbaar onvoldoende effect. De crux wordt om in de eigen organisatie de capaciteit te ontwikkelen om dit type risico’s eerder te zien, te erkennen én aan te pakken.”

De AFM pleit voor “diepe reflectie op de inrichting van de sector en de eigen organisatie, begrip van mogelijke gevolgen van structurele kwetsbaarheden, en de dapperheid om stevige maatregelen te nemen – ook als dat tegen het commerciële belang ingaat”.  Volgens Van Beusekom betekent dat “dat je niet wegkijkt, maar doorlopend actief zoekt naar de kanariepiet in de kolenmijn, tegengeluid intern of van de toezichthouder omarmt, en zwakke signalen versterkt”.

De AFM houdt toezicht op de verdere afhandeling van de examenfraude en geeft de kantoren daarbij “de ruimte zelf het vermogen te ontwikkelen met nieuwe kwetsbaarheden om te gaan. Dat vraagt ander toezicht, dat stuurt op uitkomsten en niet op specifieke maatregelen”, aldus de toezichthouder. Het is nu aan de kantoren om de AFM te overtuigen met goede resultaten. “Scherp optreden van bestuur en commissarissen met stevige en gerichte druk van toezichthouders is onze beste waarborg om nieuwe ongelukken te voorkomen.”

Uitvraag NBA

Ondertussen wordt nog gewacht op de uitkomsten van onderzoeken naar mogelijke examenfraude bij Forvis Mazars en BDO.

Beroepsorganisatie NBA vroeg eerder ook de grotere reguliere vergunninghouders om onderzoek te doen. De NBA hield lange tijd vast aan het voorleggen van individuele gevallen van ernstige examenfraude aan de tuchtrechter, maar kreeg daarvoor van de kantoren geen dossiers.

Bij de publicatie van een verantwoordingsdossier dit voorjaar vroeg de NBA aan de zes oob-accountantsorganisaties om zelf publiekelijk verantwoording af te leggen over de examenfraude. Daarbij gaat het om meer details rondom de ernst en omvang van de geconstateerde gevallen en de genomen maatregelen.

Die verantwoording kan wat de NBA betreft via het transparantieverslag, of via aparte berichtgeving over het eigen interne onderzoek en de opgelegde sancties.