NIVRA 09 november 2008

Accountants waarschuwen al langer voor risico's

De banken die zijn omgevallen als gevolg van de kredietcrisis waren zonder uitzondering in het bezit van een goedkeurende accountantsverklaring. Terecht worden daar vragen bij gesteld. Hoe konden banken, ondanks de enorme risico's die ze welbewust namen, de zegen krijgen van hun accountants?

Het antwoord is op het eerste gezicht vrij eenvoudig. De jaarrekening die de accountant controleert moet een getrouw beeld geven van de situatie zoals die op dat moment geldt.

Die situatie kan zich uiteraard wijzigen en dat is in veel gevallen op dramatische wijze gebeurd; de overlevingskansen van banken zijn soms letterlijk ‘overnight' volkomen veranderd. Moet je de accountant in zo'n situatie aanrekenen dat hij jaarcijfers over een voorafgaande periode heeft goedgekeurd?

Nee, maar daarmee zijn we er nog niet. Want van een accountant mag je meer verwachten. In het kader van de jaarrekeningcontrole wordt hij geacht een risicoanalyse te maken en risico's van materiële aard in zijn eindoordeel te betrekken. Daarbij informeert hij management en toezichthoudende organen over wat hij zoal is tegengekomen. Het is aan het management om daar vervolgens iets mee te doen.

De vraag is in hoeverre de accountant zijn ‘zorgplicht' heeft vervuld. Het antwoord is door de accountant zelf lastig te geven, omdat hij aan geheimhouding is gebonden.

Gelukkig zijn er inmiddels de nodige openbare bronnen. Zo geeft vertrekkend PwC-topman Jos Nijhuis in een interview in FD Outlook aan dat accountants veelvuldig hebben gewaarschuwd voor risico's in de financiële sector.

En de hoorzittingen van het Amerikaanse congres over AIG tonen aan dat de accountant op significante gebreken in de risicobeheersing heeft gewezen.

Ook vanuit de beroepsorganisatie is in de afgelopen jaren bij herhaling aandacht gevraagd voor de beheersing van risico's door ondernemingen.

NIVRA en Eumedion deden dit voorjaar onderzoek en constateerden dat de rapportage over risico's door beursgenoteerde ondernemingen via jaarverslagen gebrekkig is. Beleggers en investeerders kunnen zich op basis hiervan geen goed beeld vormen van de risico's die ze lopen.

Een veel fundamenteler vraag is of de complexiteit van veel financiële producten en de daaraan verbonden risico's überhaupt nog in toegankelijke rapportages en verklaringen zijn te vangen. Deze vraag vergt echter een debat met alle betrokken partijen: financiële instellingen, toezichthouders, controleurs en overheid.

Je mag er van uitgaan dat het accent van de accountantsfunctie in de komende jaren meer en meer richting het signaleren van risico's zal verschuiven.

Het NIVRA ontwikkelt ondertussen een initiatief om de collectieve kennis van het beroep te mobiliseren. Doel is om via systematische monitoring vroegtijdig risico's in maatschappelijke sectoren te signaleren. Het accountantsberoep zit dus niet stil. Maar feit blijft dat de accountant niet op de stoel van de ondernemer gaat zitten.

Jan Helderman

Deze bijdrage is in licht gewijzigde vorm ook verschenen in de rubriek Optiek van het Financieele Dagblad van 8 november 2008.