Opinie 06 april 2009

Provincie Noord-Holland: Geheimhouding of openbaarheid?

De weigering van een accountant van PwC om te verschijnen voor een openbare zitting van de Provinciale Staten van Noord-Holland heeft geleid tot een levendige discussie op deze site.

Volgens Marcel Pheijffer is het, kort gezegd, maar zeer de vraag of het vanuit de regelgeving terecht is hoe de accountant zich hierin opstelt. Hij refereert onder meer aan de passages in de VGC rondom 'in het openbaar bestuur functionerende onderzoekscommissies en aan de Algemene Rekenkamer' en 'situaties waarin het 'maatschappelijk juist' is'.

Arnout van Kempen maakt een andere afweging en benadrukt de fundamentele betekenis van geheimhouding voor het functioneren van het accountantsberoep.

Alleen al beroepsmatig deel ik de achter Pheijffers bijdrage schuilgaande opvatting over geheimhouding in relatie tot de VGC en de WTA ten volle. Maar nog los van alle discussie die mogelijk is over de interpretatie van de regels, lijkt hier iets heel anders aan de hand. En dan komt mijn praktijk als lid van de gemeenteraad en het functioneren in het openbaar bestuur om de hoek kijken.

Een accountant in de publieke sector moet wat mij betreft tussen de oren hebben dat openbaarheid van bestuur van wezenlijk belang is voor het functioneren van een democratie. Daar doelt VGC A-140.7 sub d dus ook op.

In dat geval telt even geen gedetailleerde discussie over de precieze interpretatie van de regels - hoe nuttig op zichzelf ook - maar sensitiviteit voor de politiek-bestuurlijke omgeving waarbinnen je je werk doet. Het gaat mij als accountant én raadslid erg aan het hart als ik mijn beroepsgenoten op dit punt in het duister zie tasten en de meest vreemde redeneringen zie maken. Angst is een slechte raadgever.

Geheimhouding wordt in deze context al snel uitgelegd als geheimzinnigheid. Denk aan de eerdere ophef over de accountants die geen inzage wilde geven aan Commissie-Schutte in relatie tot de HBO-fraude.

Wat erger is, is dat hier de facto geheimhouding lijkt te worden toegepast ten opzichte van de opdrachtgever zelf. VGC en WTA hebben het nog altijd over 'derden'.

Het betreft hier echter een onderzoekscommissie van Provinciale Staten. En wie was sinds de dualisering ook al weer opdrachtgever van de accountant? Provinciale Staten! Openbaarheid van bestuur en geheimhoudingsplicht lijken op gespannen voet te staan. Mijn stelling is: een schijntegenstelling!

Dit geeft aanleiding voor een aanvullende en meer fundamentele vraag: Wie ziet deze accountant feitelijk als zijn opdrachtgever? Gedeputeerde Staten of Provinciale Staten?

Het accountantsberoep maakt zichzelf overbodig maakt als zij zich niet kwijt van wat het maatschappelijk verkeer van haar verwacht. Hoezo vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer? Dat uitgangspunt van Limperg staat toch nog steeds, hoop ik? Wat dat in de praktijk betekent, lijken mijn beroepsgenoten nogal eens te vergeten.

Ik ben het niet oneens met Van Kempen dat geheimhouding tot de fundamenten van het beroep behoort. Het is echter wel de vraag hoever je daarin gaat ten opzichte van het publieke belang en de openbaarheid van bestuur. Daarin kiezen diverse accountants mijns inziens een te zwaar en te absoluut begrip van geheimhouding.

"Echter een accountant die weliswaar het volle vertrouwen van de gecontroleerde bezit, doch van andere belanghebbenden bij zijn functioneren dit vertrouwen niet geniet, kan zijn maatschappelijke functie niet naar behoren vervullen". Zo tekent ook Frielink aan.

Het wordt tijd dat het accountantsberoep zich bezint op haar wezenlijke principes in relatie tot het gedrag dat daarbij hoort. Met gezond verstand, een rechte rug en een dosis politiek bestuurlijke sensitiviteit komt het beroep al een stuk verder dan met een uitleg van regels die zich zelfs tegen het maatschappelijk verkeer keert.

Het komt aan op 'morele hardheid', zoals Thijs Smit (IIA Nederland) dit in ander verband zo mooi formuleerde.