Waar is de directeur Public Trust?
Voor het accountantsberoep geldt nog steeds de klassieker van Limperg dat hij als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer fungeert. Althans, behoort te fungeren. Steeds opnieuw komen er cases aan het licht waaruit blijkt dat hier de hand mee wordt gelicht. Daarbij valt als centraal kenmerk op dat deze door zowel kantoren als het NIVRA worden gerechtvaardigd met een creatief beroep op regels.
Eerder merkte ik daarover op dat zolang we een uitleg van de regels volgen die zich tegen het maatschappelijk verkeer keert, we haar vertrouwen zeker niet winnen. Laat staan dat zij de accountant langer als haar 'vertrouwensman' zal zien.
Er lijkt echter keer op keer niet van geleerd te worden. Een vicieuze cirkel waarmee het beroep zichzelf alleen maar verder het moeras in helpt. De ene keer een accountant van PwC bij de provincie Noord-Holland die meent een zwijgplicht te hebben, de andere keer KPMG dat denkt dat zij de interne audit bij Rentokil er wel even bij kan doen.
'De discussanten kennen de feiten niet', 'het ligt genuanceerd', 'er is geen standaardrecept', 'het wordt er toch goedkoper op', zijn dan wat van die 'bliksemafleiders' die in reactie op de ophef te horen zijn.
Het gaat natuurlijk niet om die cases sec, maar om de fundamenten van het beroep. En daaraan wordt in die reacties voorbijgegaan. Het accountantsberoep verkeert in een vertrouwenscrisis.
Het NIVRA heeft begin dit jaar, als green shoot, een aparte directeur Public Trust aangesteld. Om eerlijk te zijn: ik merk er weinig van.
Tot nu toe is het ook in de discussies rond de meest recente cases nog niet gelukt echt uit dit moeras te komen. Wel hoopvolle bijdragen van collega's op onderdelen. Naar analogie van de negen Trust Rules van KPMG, van mijn kant (hoe cynisch ook) een poging de blik vooruit te werpen hoe wél uit die spiraal te komen, zoals Wallage dat noemt. Daarmee kom ik tot een agenda van negen eigen rules die het vertrouwen in het beroep moeten herstellen:
- Het accountantsberoep toont weer moreel leiderschap en maakt het vak weer persoonlijk.
- De relatie met de opdrachtgever gaat op de schop. 'Put your money where your mouth is' en niet andersom.
- Accountants gaan zelf het goede voorbeeld geven. 'Practice what you preach.'
- Het NIVRA gaat principle based regels maken. We stoppen met rule based vertaalwerk.
- We gaan weer aan professionele oordeelsvorming en stoppen met het afvinken van lijstjes.
- Het beroep mag best fouten maken, mits zij er maar van leert.
- Accountants gaan open communiceren. De zwijgplicht vervangen door een spreekplicht.
- Misbruik en creatieve compliance worden hard aangepakt, de tuchtrechter krijgt het druk.
- Het NIVRA gaat experimenteren met nieuwe concepten (zoals meer vanuit vertrouwen en minder met regels) en het beroep leert van de ervaringen.
Opmerkelijk en tekenend voor het accountantsberoep van nu is het voorval dat KPMG in haar publicatie aanhaalt:
"Op 24 juni 2008 organiseerde KPMG een dialoogsessie over het vinden van een betere balans tussen regels en vertrouwen. De doelstelling was om samen met de deelnemers op zoek te gaan naar concepten en best practices waarbij een probleem niet wordt opgelost met extra regels en richtlijnen, maar met meer vertrouwen en verantwoordelijkheid. Waarbij partijen meer ruimte krijgen en de natuurlijke reflex om nieuwe regels te bedenken ingeruild wordt voor leiderschap op basis van vertrouwen. We presenteerden daar ook een whitepaper onder de noemer Hypegiaphobia, de Engelse term voor de angst voor het nemen van verantwoordelijkheid.
Een van de deelnemers had een opmerkelijke bijdrage aan de discussie. Ze pakte onze eerste publicatie over dit thema erbij en begon de disclaimer op de achterzijde voor te lezen waarin KPMG zich juridisch indekt voor de informatie in de publicatie. Verder commentaar was overbodig."
Mooi voorbeeld, maar helaas wel tekenend voor het accountantsberoep. Hypegiaphobia: the fear of responsibility, regeert in het accountantsberoep. De roep om moreel leiderschap is levensgroot. Waar is de directeur Public Trust in dit debat?