Opinie 04 september 2017

Recente fraudecasuïstiek geeft weer eens te denken

Deze week wordt op diverse universiteiten het academisch jaar feestelijk geopend. Veelal met een spreker van naam uit het bedrijfsleven, de overheid of de politiek. En uiteraard met een hapje en drankje erbij.

Afgelopen vrijdag mocht ik echter al optreden voor een klas met ruim tweehonderd accountancystudenten. Ik kreeg een uurtje om het belang van aandacht in de accountantscontrole voor onderwerpen als fraude en witwassen te duiden. 

Gewoontegetrouw begin ik dergelijke colleges met de actualiteit. Simpelweg door de vraag aan mijn gehoor te stellen wat er die week aangaande het thema van het college is gebeurd. Vanuit de actualiteit sla ik vervolgens de brug naar de theorie en wet- en regelgeving.

Vorige week was het weer raak op mijn vakgebied. Het NRC plaatste een groot artikel over (niet-ambtelijke) corruptie en gerommel met aanbestedingen op Schiphol. Het verhaal deed me denken aan de Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid die dergelijke fraudes in 2002 onderzocht. 

De enquêtecommissie toonde zich toentertijd geschokt door de omvang van bouwfraude: 'Binnen de bouwnijverheid bleek het diepgeworteld te zijn, het zit als het ware in de 'genen' van de aannemers.' Voorts verwonderde de commissie zich dat de verschillende fraudevormen jarenlang niet werden ontdekt: 'Waar was de overheid al die jaren? Wat hebben toezichthouders en controleurs, zoals accountants, gedaan?'

L'histoire se répète.

Een tweede fraudevoorbeeld vorige week betreft mogelijke fraude bij Buma/Stemra. Het zou gaan om (voormalig) bestuurders die in 'vette tijden' potjes met geld vormden, die in 'magere tijden' konden worden aangesproken.

Het Financieele Dagblad schreef erover. Sprak over een klassieke fraudevorm. En dat is het ook: 'snoeppotjes' oftewel 'cookie jar reserves'. Altijd een leuk voorbeeld om te bespreken in colleges over creative accounting & fraudulent reporting. 

Een derde voorbeeld dat vorige week de aandacht trok, betreft het bestuur van de supportersvereniging van Oranje. Juist in een week waarin die supporters het op voetbalvlak niet meezat, kwam naar buiten dat het bestuur zou hebben gerommeld door ontvangen bijdragen niet te gebruiken waarvoor deze waren bestemd. Website Follow the Money verhaalde erover: feestjes van bestuurders op kosten van supporters, bovenmatige kosten bij buitenlandse reizen en het uitbetalen van vergoedingen aan verbonden partijen.

Met mijn studenten besprak ik de drie voorbeelden. Casuïstiek waarin de frauderisico's, mede aan de hand van de fraudedriehoek, redelijk gemakkelijk konden worden benoemd. Mede omdat het telkens ging om klassieke fraudevormen. Geen rocket science.

En toch zijn de fraudesignalen in de drie voorbeelden - voor zover thans bekend - niet door accountantscontrole aan het licht gekomen. Dat geeft te denken. In de Schiphol-zaak stapte een medewerker van één van de bij de fraude betrokken bedrijven naar zijn directie. Bij Buma/Stemra zou sprake zijn van een klokkenluidster. Follow the Money werd getipt en ontving allerlei informatie van binnenuit.