Opinie 17 oktober 2018

Macht

Naar de constitutieborrel en voorafgaande lunch voor ouders van mijn jongste zoon, of naar een bijeenkomst over 'feminist leadership'? Dat was de vraag, want beide waren op dezelfde dag. De keuze was niet moeilijk.

Uiteraard gingen we als trotse ouders naar Enschede, om de inauguratie van het nieuwe bestuur van de studievereniging bij te wonen. Bij de uitnodiging was 'Constitutieborrels voor dummies met extra uitleg over brassen!' meegestuurd. Dus we waren voorbereid. En ja, de borrel was geheel volgens de beschrijving met 'ontvoering' van zoonlief en al. Heel leuk om een keer mee te maken en vast leuker dan een verhaal over feminist leadership.

Maar dat neemt niet weg dat ik wel ben geïnteresseerd in feminist leadership. Die interesse is er niet alleen of vooral omdat ik een vrouw ben. Het gaat om de wijze waarop verandering tot stand kan worden gebracht. De bijeenkomst werd georganiseerd door Action Aid Nederland, een ngo waarvan ik penningmeester ben. De organisatie steunt mensen in ontwikkelingslanden om op te komen voor hun rechten en streeft zo naar een eerlijker wereld met gelijke kansen voor iedereen. Een mooie doelstelling, waarbij ik graag betrokken ben.

De aanpak van Action Aid is gebaseerd op een theory of change. In mijn ogen een heel helder verhaal. In het kort:

• succesvolle interventies zijn gebaseerd op een zeer diepgaande  structurele oorzaakanalyse
• structurele oorzaken van armoede en ongelijkheid komen ten diepste voort uit scheve (patriarchale) machtsverhoudingen;
• feminist leadership: holistisch leiderschap met oog voor de belangen van een ieder door vrouwen (maar ook mannen) is noodzakelijk om scheve machtsverhoudingen recht te trekken.

Als we vanuit dit perspectief nu eens naar de accountantssector kijken, dan zijn drie vragen relevant. Als eerste: heeft de sector (of de individuele kantoren) een 'verandertheorie' geformuleerd als leidraad voor de implementatie van concrete maatregelen? Ik denk het niet. Wat tot nu toe is bedacht en gedaan is vooral heel praktisch. Er zijn 53 maatregelen geformuleerd en ook de (aangescherpte) Veranderagenda van oktober 2018 is vooral praktisch van aard. Het eerste programma heet weliswaar 'Systematische oorzaakanalyse als basis voor kwaliteitsverbetering', maar de daaruit volgende publicatie 'Tien drivers van controlekwaliteit' gaat niet de diepte in. De 'Waarom van de Waarom'-vraag wordt niet gesteld.

Als tweede. Als een diepgaande oorzakenanalyse zou worden gedaan, zou het antwoord op de 'Waarom van de Waarom'-vraag dan ook uitkomen op scheve (patriarchale) machtsverhoudingen binnen de sector en binnen de kantoren? Wat mij opvalt is dat het hele begrip 'macht' in de veranderagenda van het beroep geen rol lijkt te spelen. En dat is toch een beetje raar, want gaat het niet altijd en overal om macht? Wie heeft het eigenlijk voor het zeggen in het beroep? De big four, de kantoren, de NBA, de belangenbehartigers, de AFM, de politiek, de gebruikers? Wie bepalen binnen de kantoren wat er gebeurt en wat drijft hen? Wat betekent dat voor de realisatie van de doelstellingen van de veranderagenda: het uitvoeren van kwalitatief goede controles die voldoen aan de verwachtingen van het maatschappelijk verkeer? Ik weet het antwoord op deze vragen niet, maar het lijkt me wel een interessant perspectief om te onderzoeken.

En als laatste. Als onderzoek zou worden gedaan en als scheve (patriarchale) machtsverhoudingen als oorzaak zou worden geïdentificeerd, zou de belangrijkste maatregel dan ook zijn om te zorgen voor feminist leadership? Ook dit weet ik niet. Wat ik wel weet is dat er maar heel weinig vrouwen zijn met belangrijke leidinggevende posities in het beroep en dat is wel een veeg teken.

Stoppen dan maar met al die maatregelen? Nee, natuurlijk niet! Gewoon doorgaan, alleen nog wel een paar extra stappen eraan toevoegen.