Opinie 03 oktober 2018

Menselijk risico bij uitstek

Soms leest niemand je topbijdrage, de andere keer gaat een niemendalletje bijna viral. Ik reageerde in de zomer met een opinie voor Accountant.nl op een eerder artikel in het FD over accountant en fraude.

Ik meende iets aardigs te hebben om het in de beroepsgroep over te hebben. De ingezonden opinie bleef even liggen en toen die werd gepubliceerd, reageerde Marcel Pheijffer als door en wesp gestoken via een column in het FD, wat mij noopte meer inhoudelijk te reageren in datzelfde FD.

Mijn eerste artikel ging over de mening van de Monitoring Commissie Accountancy over de inzet van accountantsorganisaties bij hun aanpak van fraude. Het kernwoord van de Monitoring Commissie was 'halfslachtig'. Ik begrijp die duiding niet, omdat ik meemaak dat accountants hun stinkende best doen om afwijkingen van materieel belang ten gevolge van fraude te ontdekken, maar vaak onmachtig blijken, met name door de aard en verschijningsvorm van het frauderisico. Die onmacht vloeit voort uit een onmogelijkheid en niet uit onwil. Dat wil niet zeggen dat accountants niet kunnen bijdragen aan het verminderen van fraude en de gevolgen van onverhoopte incidenten. Maar als je dergelijke verlangens hebt van accountants, leidt die accountants daartoe dan aanvullend op. Heel veel meer hield mijn betoog niet in.

Daarna heb ik niet meer inhoudelijk via de media van mij laten horen, maar verscheen mijn naam wel met regelmaat in meerdere opinies en columns. Het werd vaak heel persoonlijk, zowel positief als negatief en helaas soms kwetsend en schofferend. Vooral door mij gebruikte schertsende vergelijkingen over oorzaak en gevolg werden met een vergrootglas bekeken. Het bleek er ook veel toe te doen dat ik mijn werk verricht als forensisch accountant en partner ben van een oob-organisatie. Ja, dat is feitelijk juist, overigens een mooi beroep en een fantastische organisatie, maar het ontgaat mij wat dat met het onderwerp te maken heeft. Sommige reacties deden mij terugverlangen naar de vroegere GBA-bepaling inzake de eer van de stand.

Inmiddels word ik in debatten betrokken en worden er puntenlijsten bijgehouden, waarin ik soms op winst en dan weer op verlies sta, alsof er een wedstrijd plaatsvindt. Nou doe ik al decennia onderzoeken waarin de menselijke rol centraal staat en verbaas ik mij eigenlijk nergens meer om. Niets mis met een beetje competitie, maar winnen en nummer één zijn blijken vaak gevaarlijke ambities. Het gaat mij niet om winnen, maar om beroepsvorming en de wijze waarop het maatschappelijk verkeer en het accountantsberoep daar baat bij kunnen hebben.

Hoewel sommigen als een hond in Pavlovs onderzoek op mij reageerden, gebeurt in deze casus vooral waar het mij in de kern van mijn oorspronkelijke artikel om gaat: mensen zijn volstrekt onvoorspelbare maar sluwe wezens met allen een eigen agenda. Waardoor je zonder goed gedragswetenschappelijk inzicht, als accountant, niet tot een deugdelijke grondslag kan komen waar het gaat om met een redelijke mate van zekerheid te beoordelen waar, wanneer of hoe die mensen al dan niet de mist in zullen gaan.

En fraude is het menselijke risico bij uitstek, in iedere verschijningsvorm. Laten we het daar in fatsoen eens echt over hebben.

Accountant.nl organiseert op 4 oktober een debat over accountant en fraude. Van dit debat (volgeboekt) wordt na afloop verslag gedaan op de site.