Opinie 07 februari 2018

Work-life balance: onzinnig

Voortdurend kom je het tegen: het concept van 'work-life balance'. Bij sollicitatiegesprekken, bij directie- en management overleg, bij discussies rond ziekteverzuim en stresspreventie. Men wil 'meer tijd voor privé', minder digitale bereikbaarheid, men wil 'werken om te leven'.

Anders dan in Azië ligt de scheiding werken versus leven, of werken versus privé in onze westerse cultuur ingebakken. Reeds het Oude Testament immers roept ons op te 'werken in het zweet Uws aanschijns'. Na zes dagen zweten mogen we een dagje rusten, de zevende dag. Wat dit betreft hebben vakbondsorganisaties de afgelopen honderd jaar inderdaad wat soelaas gebracht. 

Maar Bijbel en vakbond opereren op valse premissen. Door een scheiding aan te brengen tussen werken en leven, werd werken steeds meer geassocieerd met, inderdaad, zweet. Met moeten, met verplichting, zo niet dwang. Leven daarentegen kreeg de betekenis van vrij zijn, rust, ontspanning.

Wie werkt heeft dan ook recht op vakantie. Vakantie komt immers van het Latijnse vacare, hetgeen vrij zijn betekent. Veel werknemers kijken dus uit naar eindelijk weekend!, eindelijk vakantie! En zelfs: eindelijk met pensioen! Iedereen boven de vijftig kent de vraag: 'Hoe lang moet jij nog?' 

In de praktijk voelen steeds meer - jonge - werknemers zich toenemend schuldig: gaan ze, met het oog op hun work-life balance, om vijf uur naar huis, dan krijgen ze scheve ogen van de collega's die tot zeven uur doorwerken. Komen ze anderzijds pas om acht uur 's avonds thuis, ligt het kind al te slapen en is het eten koud. Enerzijds proberen ze het werk af te krijgen vòòr 17.00 uur, waardoor de stress toeneemt, anderzijds komen ze te laat thuis en voelen zich schuldig. De chronische mix van stress en schuldgevoel is, zacht uitgedrukt, niet bevorderlijk voor de gezondheid. 

Natuurlijk kan het anders. Daarvoor moeten we het achterhaalde concept work versus life eindelijk eens loslaten. Hiervoor in de plaats kan een meer holistische visie worden ontwikkeld, waarin werk en leven niet meer gescheiden, maar innig met elkaar vergroeid zijn. Zoals we ons - in huis - van de ene naar de andere kamer verplaatsen, afhankelijk van wat een bepaalde situatie van ons vraagt, zo kunnen we ons ook in ons leven verplaatsen, van de ene naar de andere plek, afhankelijk van waar we willen zijn en waar we nodig zijn. 

Het gaat hier dus niet meer om een statische structuur (werk versus leven), maar om veranderlijkheid en dynamiek. Die veranderlijkheid reflecteert de biologisch en neurofysiologisch verankerde dynamiek van het leven zelf. Hierbij vraagt het organisme - vanzelf! - om zuurstof, om voeding, om rust. En ook om gezelschap, koestering, om beweging en uitdaging. Maar niet alleen ons organisme vertelt ons wat nodig is. Ook de buitenwereld doet, op tal van manieren, een appèl op ons. En ons organisme en de buitenwereld zijn één en ondeelbaar. 

Als we enerzijds leren luisteren naar de behoeften van ons organisme en anderzijds een open oog leren te hebben voor het beroep dat de omgeving op ons doet, en als we het ons gunnen om dit dubbele appėl ook daadwerkelijk te respecteren en te honoreren, dan kunnen we  verantwoordelijk zijn voor wat we doen en laten. Dan wordt het mogelijk om rust te vinden terwijl we werken. En om actie te beleven in rust.