We hebben betere controle van jaarrekeningen nodig. Het gecontroleerde bedrijf moet bereid zijn om de accountant zijn werk te laten doen. De auditcommissie van het bedrijf moet hierin een grotere rol spelen.
Recent werd door de Competition & Markets Authority (CMA) in het Verenigd Koninkrijk een scherp pleidooi gehouden om de rol van de auditcommissie stevig te herzien. Dit voorstel zou in Nederland moeten worden overwogen, zodat ook hier auditcommissies aan veel hogere normen worden gehouden dan nu het geval is.
We weten uit onderzoek dat intensieve betrokkenheid van leden van de auditcommissie bij de controleopdracht dikwijls leidt tot betere controles. Het werkt louterend en zal naar verwachting leiden tot betere benoemingsprocedures en betere afspraken over de inzet van de accountant bij de controle van de jaarrekening. De auditcommissie zit er immers namens de maatschappij en niet namens zichzelf.
Het helpt ook de controle specifiek te richten op identificatie van risico's die het management wellicht bereid is te nemen ten koste van de onderneming. Zo kan beter worden voldaan aan de verwachtingen van aandeelhouders en andere belanghebbenden. Het zou heel goed zijn als de AFM hieraan prioriteit geeft, zodat de cfo de wind uit de zeilen wordt genomen bij de selectie van de accountant en bij de jaarlijkse vaststelling van de reikwijdte van de werkzaamheden van de accountant.
Het is van belang dat de auditcommissie onafhankelijk van het management functioneert. Het is helaas geen uitzondering dat auditcommissies de controlerend accountants onder druk zetten om zaken te accorderen die in de ogen van de accountant geen goedkeuring toekomen. Om dit te voorkomen moeten de auditcommissieleden verklaren dat naar hun waarneming de bestaande accounting systemen de economische gebeurtenissen getrouw weergeven. Zo’n verklaring zou de auditcommissie niet kunnen geven als men onder druk met het management meebuigt.
Hopelijk neemt de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA), die de politiek adviseert, een sterkere rol en grotere verantwoordelijkheid van de auditcommissie in beschouwing. Zoals inmiddels ook de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) heeft bepleit.
Deze opinie is ook opgenomen in het FD van 3 mei 2019.
Jan Bouwens is hoogleraar accounting UvA en research fellow University of Cambridge.
13reacties
Bij uw eerste reactie op deze site vragen wij om een bevestiging.
Er is een bevestigingsmail naar het door u opgegeven e-mailadres gestuurd.
Jan Bouwens
Beste Jules.
Dank voor je antwoord. Zij die verstand hebben van businessmodellen en zeggenschap over investments hebben, hebben de macht. Een controller heeft geen zeggenschap maar adviesrecht over investments, een CFO als lid van de RvB heeft die zeggenschap wel. Ik weet niet hoe investeringsbeslissingen (en waarderingsbeslissingen) moeten werken anders dan met een CFO? Sorry maak ik zie niet hoe je systeem verbetering oplevert. Het is van belang dat een manager met een diep verstand van financiën meebeslist (vetorecht heeft) als toekomstbepalende beslissingen worden genomen. Dat is in mijn ogen de CFO. Door de CFO weg te snijden vergroot je de kans op fouten als het om investments gaat en ja zelfs als het om de waardering van bestaande investments gaat. Het gaat dan in de reële sfeer al fout. Nog voor de resultaten worden gerapporteerd! Als lid van de RvB rust er een grote last op de CFO om het werk ook goed te doen. Manipulaties komen voor dat is waar en dat is ook precies de reden waarom we ook andere lines of defense op de been hebben, zoals een auditcomissie en de accountant! Of is de controller die je noemt volwaardig lid van de RvB? In at geval is het slechts een kwestie van semantiek.
jules muis
@Jan Zoek op deze site "CFO" en je krijgt een rijk beeld van het debat over de rol van de CFO ; van de diverse gewaardeerde meningen tot dusver geuit, niet alleen tussen ons, maar ook anderen.
De kern van mijn betoog vind je in mijn 2013 bijdrage: ...."Terwijl er zo'n eenvoudige oplossing is: gewoon weg met de cfo! We hebben ‘m niet nodig, zoals deze scribent als diverse keren heeft herhaald (zoals in april 2011). Na een jaar missen we ‘m al niet meer: de treasurer neemt de geldmanagement-eindverantwoordelijkheid over, de controller de fiduciare, en we hebben een belangrijke hobbel in het disfunctionele van alle acountancy-acteurs weg genomen".
Je conclusie dat dat betekent dat we daarom stem van de geldmanager, de treasurer, (of the brede reality-checker, de proxy van de controller, mijn toevoeging) moeten gaan missen in de RvB is voorbarig en onnodig. Die plaats kan ingenomen worden door de een of the ander, of beiden zou ik denken wanneer het gaat om financiele instellingen.
Mijn overtuiging op dit punt is de afgelopen jaren alleen versterkt, viz de nieuwe golf schandalen die internationaal nu weer op ons af zijn gekomen.
Voor het overige heb ik hieronder mijn steun betuigd aan wat ook nuttig kan zijn, je thema. Maar dat blijft dweilen met de kraan open als we de reality-checker rol van de Controller blijven onderwaarderen.
Jan Bouwens
@Jules @Jules Ik denk dat het belangrijk is dat je aangeeft hoe de CFO een zwakke schakel is in de opeenvolgende lines of defense. Ik behoed me -na je laatste reactie- direct uit mijn herinnering te putten en zou daarom willen vragen aan te geven of de functie van CFO dusdanig disfunctioneel is, dat deze functie moet worden afgeschaft. Zou je dan kunnen aangeven wie er in de onderneming de kritische vragen moet stellen omtrent investeringen? We weten uit onderzoek dat als investeringen niet lukken de kans op resultaatmanipulatie toeneemt. Kritische vragen helpen de kans te verkleinen dat investeringen mislukken. Je gaf aan dat je niet hebt gezegd dat de financiele functie uit de RvB moet verdwijnen, maar welke functie is dat dan, als dat niet de CFO is?
Arnout van Kempen
Het moet beter. Hoe dan? Nou gewoon, door het beter te doen.
Volkomen juiste analyse en oplossing. Maar betekent dat dat het vanzelf wel goed komt door nu maar de aandacht te leggen op de controlekwaliteit?
Zoals innovatie pas ontstaat door irritatie, ontstaat kwaliteitsverbetering door druk. Darwin maakt dat vrij aardig aanschouwelijk: als er genoeg resources zouden zijn, zouden we nu allemaal nog platwormen zijn.
Zakelijk is dat echt niet anders, zonder externe druk krijg je geen kwaliteitsverbetering. De behoefte aan winstmaximalisatie door accountants(kantoren) levert een deel van die druk, maar als niemand de druk kanaliseert mag je eerder kwaliteitsverlaging dan -verhoging verwachten. Een bedrijfstak die vertrouwen verkoopt, zonder dat de afnemers ook maar de minste toetsing hebben of dat vertrouwen wel terecht is, kan jaren prima renderen totdat dat vertrouwen geschaad wordt. Intrinsiek terecht of niet, daarna is het problematisch. Zie daar het probleem van de accountantssector. Gaat het met de kwaliteit nu zoveel slechter dan dertig jaar geleden? Niemand die het echt kan aantonen.
Vertrouwen is een raar ding. Het is essentieel voor de werking van onze financiële markten, het is niet goed meetbaar en welke bijdrage accountants er precies aan leveren en op welke manier weten we nauwelijks.
Wat ik van het onderwerp begrijp is gebaseerd op kennis en ervaring in heel andere hoeken dan “accountancy”, en wat ik daarvan heb geleerd is wel het belang van theater. Zou een sterke auditcommissie overbodig moeten zijn? Vast wel. Ter vergelijking: een anti-anti-vaxxers-campagne zou ook overbodig moeten zijn, maar is het niet. De mens is geen rationeel wezen, en iedere oplossing die zich met nadruk op de ratio richt zal dus ook falen.
Hein Kloosterman
Jammer dat er enige rivaliteit lijkt te bestaan tussen Jan Bouwens en Jules Muis. Ze zeggen beide soms van die goeie dingen. Maar dat terzijde. Het verbaast mij dat als er over de kwaliteit van de accountantscontrole wordt gepraat, heel vaak de kwaliteit van allerlei ‘circumstantial’ factoren van de controle worden benadrukt. Ik zie liever dat men zich bezighoudt met de kwaliteit van het controleproces zelf. Daar valt nog wel iets te bestu(de)ren.
Peter dams
Goed artikel. Het is goed om de ext acct kritisch te volgen maar het lijkt wel of het functioneren van de gehele governance geheel van hem/haar afhangt. Ik denk zoals Jan de rol van de AC verzwaard dient te worden waardoor deze meer de ext acct uitdaagt dan naast de cfo staat. Tevens denk ik dat er ook meer serieus moet worden gekeken naar het 1 tier systeem. Dit leidt, is mijn ervaring, tot meer betrokken commissarissen.
Jan Bouwens
Dank je Antoinette. Het is een illusie om te denken dat de accountingprofessie zonder hulp van de gecontroleerden grote stappen kan maken.
Antoinette Dijkhuizen
Daar waar je elkaar uitdaagt, maar ook respecteert ontstaat meerwaarde!
Perfectie bestaat niet! Dus is er altijd werk aan de winkel!
Een appel gaat pas glimmen, als je hem wrijft!
Als je durft te leiden, dan blijf je nieuwsgierig en stel je de juiste vragen. Dan vergt dat lef en moed om je kwetsbaar op te stellen. Daarin ligt een enorme kracht.
Als je kennis wil delen, als je leider wil zijn, dan ga je moeilijke gesprekken niet uit de weg. Dan weet je dat je kwetsbaar opstellen soms nodig is,
Beste Jan, goed van je dat je de dialoog bent gestart. Hierin ligt voor de sector nog een bron aan inspiratie.
Jules Muis
Beste Jan,
Je zet hieronder op je al te vaak gebruikelijke discussie wijze de lezer weer op het verkeerde been, en je ontwijkt met dit soort van ‘smoke and mirrors’ weer de kern van mijn gestelde: dat frontloading van kwaliteit in het informatiegebeuren voorrang verdient boven backloading. Om redenen als gesteld.
Simpeler kunnen we het niet maken.
Je openingsstelling dat “@Jules Destijds (2013) schreef je dat de CFO uit de RvB moest worden verwijderd opdat deze als hoofd administratie dan beter zijn/haar rol kon waar maken”, raakt kant noch wal.
Ik heb in mijn blog van April 2013, “de CFO doorgezaagd” noch de plaats van de Controller ( de stoffige term ‘hoofd administratie’ gebruik je waarschijnlijk met opzet), noch die van de Treasurer in de RvB - als de CFO functie zou verdwijnen, ter sprake gebracht. Daar valt later altijd over te praten.
Dat heb je zèlf wel gedaan, in je reactieblog “leve de CFO”, Mei 2013. Wederom zo’n zijweg die ons van het hoofdthema van toen, de krakkemikkige effectiviteit van de CFO bij schandalen, en de mogelijke redenen : functievermenging, af moesten houden.
Al die zelf aangelegde zijwegen van je voeren wel steeds naar hetzelfde punt : status quo handhaving van het bedrijfs, verdien, en governance model.
Je zult het me niet kwalijk nemen dat ik, structureel, je wetenschappelijk gesausde kruimeltjes op de weg naar een beter toekomst, omzichtig behandel.
Remember: ‘you can fool some people……' etc .etc.
Jan Bouwens
@Jules
Destijds (2013) schreef je dat de CFO uit de RvB moest worden verwijderd opdat deze als hoofd administratie dan beter zijn/haar rol kon waar maken. Maar als je de financiele functie wegsnijdt uit de RvB waar komt de macht dan te liggen? Niet bij een administrateur maar bij een investeerder. Leidt dat tot minder agressieve accounting? Ik zie het niet gebeuren. In mijn ogen is het dan eerder wenselijk om een CFO te hebben die wel degelijk tegenwicht kan bieden in het bestuur. Loopt het dan nog fout dan zouden idd de auditcommissie en de accountant de hete kolen uit het vuur moeten halen.
Jules Muis
Iedere schakel in de control(e) keten speelt een beslissende rol in de kwaliteit van het eindproduct.
Dus versterking van de rol van de audit commissie kan nooit kwaat.
Iedere schakel in de controle keten is in het bijzonder afhankelijk van de kwaliteit van de voorafgaande schakel, Controller, CFO, interne accountant, externe accountant, audit Committee.
Frontloading van professionele kwaliteit, dus primair accent op ‘getting it right at entry level’ heeft voorrang boven backloading. Een audit committee kan geen kip uit een ommelet braden.
Onze auteur van Leve de CFO, een onkennings stukje op deze site over de primaire rol van de CFO, zou er beter aan doen de hervormers aan te bevelen te beginnen met waar het allemaal begint.
Dan krijgt deze aanbeveling een betere fundering.
Achter iedere audit calamiteit, staat allereerst een dysfunctionele CF O. Misschien ook een accountant, heel misschien ook een audit committee
Jan Bouwens
@Jeffrey Dank voor je reactie. De strengheid moet van twee kanten komen. Natuurlijk moet de accountant een rechte rug houden. Echter, als ook de auditcommissie weinig been ziet in de positie van de accountant wordt het moeilijker dan nodig. De kans dat de accountant in zo'n situatie gaat denken dat zij/hij wellicht toch te streng is neemt toe. Je kunt hierbij denken krachten zoals beschreven in Asch' conformity experiment. Dat heeft verder weinig vandoen met de (on)wil van de accountant. Verder noem je de ondernemingen die wel worden gecontroleerd maar geen auditcomissie hebben. Ik zou hen aanraden zo'n commissie op vrijwillige basis in te stellen.
jeffrey bekkerin
Een leuke artikel Jan. Mijn vraag en opmerking zijn: hoe zou dit moeten gaan bij bedrijven die geen auditcommittee hebben? Is het dan de eigenaar die onafhankelijk dient te zijn van het management? Volgens mij moet de accountant gewoon zijn rug rechthouden, de juiste risico’s identificeren en staan voor waarin hij/zij gelooft. Hopelijk is dit (lees purpose) het dienen van het maatschappelijk belang en niet de winstpot van de organisatie! Dan is het toch ook opgelost?
Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.
Aanmelden nieuwsbrief
Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.
