Adrie Boxmeer

"Stel dat ik in Spanje word gedetacheerd en daarom mijn kennis van het Spaans wil verbeteren. Dat kan in het nieuwe PE-systeem. Dat is een hele verbetering met vroeger, toen je meer bezig was om het verplichte aantal uren per jaar te halen dan met je persoonlijke ontwikkeling."

Het is weliswaar een fictief voorbeeld van Said el Ouazizi, specialist data-analytics bij de NN Group, maar hij slaat wel de spijker op z'n kop. Het nieuwe PE-systeem waarmee de NBA het afgelopen jaar experimenteerde, stelt de leerbehoefte van de accountant centraal en niet of iemand aan zijn jaarlijkse studieverplichting voldoet. De NBA heeft gekeken naar hoe in Engeland en Schotland de bijscholing is geregeld: de accountant bepaalt daar zelf wat hij studeert en houdt zijn vorderingen bij in een portfolio. 

Veertig PE-uren

"De verplichting om jaarlijks veertig PE-uren te halen is voor de pilot losgelaten. Dat vinden we niet meer van deze tijd", vindt Willem Ouwehand, stafmedewerker bij de NBA. "We praten over hoogopgeleide professionals die zelf wel kunnen beslissen wat een relevant studiedoel is. Ook hebben we voor de pilot de verplichting afgeschaft om bij een door het NBA erkend instituut je PE te volgen. De afgelopen jaren studeerden accountants regelmatig aan gerenommeerde buitenlandse instituten die niet door de NBA werden erkend. Het is onzin om dan te zeggen: mooi, zo'n studie op dat instituut, maar het telt niet mee voor je PE-uren. Ook bepaalt de NBA in de pilot niet langer wat wel en wat niet een leeractiviteit is. Natuurlijk kun je situaties krijgen waarbij iemand een cursus volgt die op het randje ligt van wat nog nuttig is voor zijn ontwikkeling. We vertrouwen hierbij op de professionaliteit van de cursist."

'Het NBA-bestuur neemt in de loop van 2017 een beslissing over invoering
van het nieuwe PE-systeem.'

Steekproef

De NBA had tijdens het afgelopen jaar regelmatig contact met de accountants die aan de pilot deelnamen: bij indiening van het studieplan en halverwege om over de voortgang te praten. Willem Ouwehand: "Deze persoonlijke benadering werkte prima bij de beperkte groep deelnemers aan de proef. Dat is uiteraard in de toekomst met twintigduizend deelnemende accountants niet meer op deze manier mogelijk. Dan zullen we ons moeten beperken tot het steekproefsgewijs controleren van iemands studieplan en zijn vorderingen. Met accountantskantoren en grote werkgevers zullen wij daarover afspraken maken."

Duidelijker articuleren

Recent kwamen de eerste accountants die vrijwillig met het nieuwe PE-systeem proefdraaiden bijeen om ervaringen uit te wisselen. Wij spraken er met vier; behalve Said el Ouazizi waren dat Daco Daams (managing director Randstad Holding), Tom Veerman (audit manager Auditdienst ACAM) en Anja Hofland (vaktechnisch coördinator Belastingdienst).

Wat hebben ze het afgelopen jaar gedaan aan hun PE? Anja Hofland: "Ik werk bij de douane. De afgelopen tijd is de EU-wetgeving rond import en export veranderd. Ik heb een vaktechnische handleiding over deze wijzigingen geschreven in begrijpelijke taal, zodat ook collega’s die geen accountant zijn er mee overweg kunnen. Verder geef ik cursussen aan collega’s. Ik vond dat ik mezelf als docent nog kon verbeteren. Daarom heb ik me verdiept in hoe besluitvorming in groepsprocessen verloopt."

Dat deed ook Daco Daams. "Ik heb in het oude PE-systeem ooit een cursus bestuursaansprakelijkheid gevolgd. Als aanvulling hierop heb ik nu enkele vergaderingen van de raad van bestuur gevolgd om te zien hoe beslissingen worden genomen. Omdat ik in mijn functie regelmatig rapporteer aan de raad van bestuur heb ik ook gekeken naar mijn eigen functioneren. Je kunt voldoende kennis over een bepaald onderwerp hebben, maar hoe breng je die zo effectief mogelijk in de praktijk? Op dat terrein kan ik me zeker nog verbeteren, onder meer door duidelijker te articuleren. Daar heb ik vorig jaar een cursus voor gevolgd."

Fraude

Tom Veerman vond zijn studieonderwerp dichtbij. "Auditdienst ACAM doet de controles voor de gemeente Amsterdam. Helaas heeft Amsterdam de laatste jaren te maken gehad met enkele omvangrijke fraudegevallen. Voor mij was dat aanleiding om me te verdiepen in welke signalen erop kunnen wijzen dat er sprake is van fraude. Verder heb ik meer geleerd over leiderschap."

Said el Ouazizi hield zich ook bezig met fraude. "Dat is een belangrijk onderwerp voor verzekeringsmaatschappijen. Ik heb hiervoor een training bij de Association of Certified Fraud Examiners gevolgd. Een ander belangrijk thema is misselling. De vraag of je aan de juiste persoon het juiste product verkoopt. Verzekeringen zijn als het goed is op de persoon afgestemd. Maar gebeurt dat wel altijd? Ik heb onderzocht hoe dit proces kan worden verbeterd. Daarvoor ben ik in Japan, Hongarije, Tsjechië, Slowakije en België geweest."

Veel meer tijd

Wat opvalt is dat alle vier meer tijd aan hun PE hebben besteed dan de veertig uur, de jaarlijkse verplichte studielast in het oude systeem. Niemand ervaart dit als een probleem. Anja Hofland: "Uiteindelijk heeft het me veel meer tijd gekost dat ik dacht. Maar het was het zeker waard."

'Uiteindelijk heeft het me veel meer tijd gekost dat ik dacht. Maar het was het zeker waard.'

In het verplichte PE-programma waren er soms medestudenten met wie je kon overleggen. Dat kan niet met een individueel programma. Werd dat als een probleem ervaren? Anja Hofland: "Een van de andere deelnemers aan de proef was een collega van de Belastingdienst in Zwolle. Hij werkte weliswaar bij een ander dienstonderdeel, maar er waren wel degelijk raakvlakken en het overleg van tijd tot tijd was zeker nuttig."

Tom Veerman en Said El-Ouazizi hadden hun studietraject gekoppeld aan hun persoonlijk ontwikkelingsprogramma. Hierdoor konden ze in het voortgangsgesprek met hun leidinggevende ook over hun PE praten.

Studieplannen

Tot slot: welke studieplannen hebben ze voor dit jaar? Daco Daams: "Ik wil meer weten over hoe je gedrag stuurt in organisaties en meer doen aan ICT." Anja Hofland: "Op welke gronden nemen mensen bepaalde beslissingen? Daar wil ik me in verdiepen."

Tom Veerman: "Ik ga door met het onderwerp fraude en de concrete vertaling naar de controlepraktijk." Said el Ouazizi: "Data-analyse en fraude. De ontwikkelingen, met name software, op dit gebied gaan heel hard, dus dat lijkt me zeer nuttig."