Ronald Bruins

Het Veldhovense hightechbedrijf ASML heeft zijn finance georganiseerd in een aantal kerngroepen, zegt Dassen. "In de eerste groep alles wat met transactieverwerking te maken heeft. Dat is eigenlijk een shared service center. Denk daarbij niet alleen aan financiële transacties zoals de boekhouding, maar ook aan die van inkoop en alle andere enabling functies zoals HR en IT. De tweede groep is die van value driven-teams, wat bij andere bedrijven business control zou heten. We hebben die naam afgeschaft, omdat dat heel erg de intonatie heeft van terugkijken. En dat is niet wat we daar verwachten. We verwachten van controllers daar dat ze de waarde van de teams en de organisatie naar een hoger plan brengen. Dan past de naam value driving veel beter. Het is dan ook duidelijker voor de teams wat je van een controller mag verwachten. Niet alleen interne beheersing, maar ook waarde toevoegen." Ook voor die teams geldt dat samenwerking met de andere enabling-functies cruciaal is, aldus Dassen.

"Een advies vanuit finance aan de business is dan ook altijd afgestemd met bijvoorbeeld legal, HR en IT. De derde kerngroep is die van data analytics en business intelligence. Die moet nauw samenwerken met transactieverwerking voor de input en met de value driving-teams voor de gewenste output. Als vierde komen daar nog de expertteams bij. Denk aan belastingen, treasury, compliance en risicomanagement."

Knip

Een knip in business- en financial control is niet uniek. Meerdere bedrijven pakken het zo op, maar daarbij waarschuwen ze voor eenkennigheid. Dat business control niet meer van financial control weet waarmee ze bezig is en andersom. "Dat is inderdaad een gevaar", zegt Dassen. "We hebben daarom onderlinge overlegstructuren gecreëerd, maar we zorgen er ook voor dat de financials over de vier afdelingen regelmatig rouleren.

'We hebben onderlinge overlegstructuren gecreëerd, maar we zorgen er ook voor dat de financials over de vier afdelingen regelmatig rouleren.'

Je hoeft niet dertig jaar bij een team te zitten. Dat maakt het ook saai. Natuurlijk, vaak hebben financials wel een voorkeur voor het een of het ander. Maar dan nog is het goed om aan de andere kant van de tafel te hebben gezeten. Ik ben zelf ooit begonnen met de boekhouding bij een accountantskantoor, de basis. Later, toen ik colleges gaf als hoogleraar audit, kwamen studenten naar me toe die vonden dat ze geen sikkepit wijzer werden van journaalposten maken. Dat was ik niet met hen eens. Zonder begrip van die basis kun je uiteindelijk niet goed advies geven aan de business, is mijn overtuiging."

Voeling houden met klanten

Dassen ziet de rol van de cfo meer en meer uitbreiden. "Binnen ASML kijken we hier positief naar.

'Ik zorg dat ik periodiek onze grote klanten spreek om erachter te komen wat er bij hen speelt en wat er bij hen aankomt.'

Ik heb, naast de interne verantwoording voor wat de administratieve organisatie en de interne control wordt genoemd, een externe verantwoordelijk naar onze verschillende stakeholders toe om de verschillende belangen te begrijpen en ervoor te zorgen dat deze belangen op een goede manier worden gediend. Denk aan klanten, leveranciers, onze aandeelhouders en de brede samenleving, waaronder de overheden." Hij is net terug van een vijftien uur durende vlucht vanuit Taiwan, "om voeling te houden" bij een daar gevestigde klant. "Ik zorg dat ik periodiek onze grote klanten spreek om erachter te komen wat er bij hen speelt en wat er bij hen aankomt. Dat begrip is belangrijk voor een netwerkspeler zoals wij."

Grote chipproducenten

In totaal gingen er in 2023 bij ASML 449 machines over de toonbank. Tot de klanten van ASML behoren grote chipproducenten zoals TSMC, Samsung en Intel. In 2023 kwam de omzet uit op 27,6 miljard euro. Dat betekent een stijging van dertig procent in vergelijking met een jaar eerder. Dassen: "Onze machines, waarmee onze klanten chips maken, zijn dure kapitaalgoederen. Een aantal klanten is verantwoordelijk voor een groot deel van de omzet. Als je wilt weten hoe je omzet zich gaat ontwikkelen, zodat je daar je capaciteit met je grote hoeveelheid leveranciers op kunt aanpassen, dan moet je wel nauw contact houden." Eigenlijk geeft Dassen daarmee zijn forecast vorm. Wat is nodig om te voldoen aan een bepaald niveau van vraag vanuit de klanten? "Daarnaast verwachten we van leveranciers dat ze mee-innoveren en mee-investeren. Dan moeten we ook precies weten waar de wereld van onze klanten heen gaat."

Die wereld krijgt een boost, nu artifical intelligence en de energietransitie de vraag naar chips opvoeren. Daarin spelen de machines van ASML een belangrijke rol. Het Veldhovense bedrijf maakt zogeheten DUV- en EUV-machines. EUV-machines zijn de meest geavanceerde machines voor de productie van halfgeleiders ter wereld. In het vierde kwartaal kreeg het bedrijf voor 5,6 miljard euro aan orders voor EUV-machines, die zo groot zijn als een bus en honderden miljoenen kosten.

De moderne cfo

Ook overheden vinden in toenemende mate iets van ASML. Vanuit de Nederlandse en Amerikaanse overheden kreeg het bedrijf exportrestricties en -controles. "Om te voldoen aan wet- en regelgeving houden we continu contact met die stakeholders. Maar denk ook aan de Brainport Eindhoven waar wij de boodschap hebben neergelegd dat we willen verdubbelen in een aantal jaren. Dat vraagt een grote hoeveelheid aan infrastructuur. Van scholen tot aan wegen." Dassen lijkt daarmee meer een communicator en verbinder te worden, dan een pure cijferaar. "Ja, dat klopt wel. Of de cfo-rol niet te breed gaat? Nee, dat vind ik niet. Experts in de teams ondersteunen me bij het cijferwerk, waardoor ik de belangen van stakeholders in beeld kan brengen en hen zo goed mogelijk kan informeren. Dat is voor mij de rolopvatting van de moderne cfo."

Niet te onderschatten

Dassen noemt de duurzaamheidsrichtlijn CSRD een niet te onderschatten, behoorlijk intensieve opgave. "Daar zijn we niet gisteren of eergisteren aan begonnen, maar zijn we al een aantal jaar mee bezig. We hebben die nieuwe rapportagelijn van het begin af aan breed opgepakt." ASML zette onder andere Marieke Mulder, hoofd duurzaamheid, en An Lommers, hoofd accounting, de afgelopen twee jaar bij elkaar.

'De verantwoordelijkheid voor de uiteindelijke verslaggeving ligt bij accounting, maar aan het verzamelen van die gegevens werkt de hele organisatie mee.'

Dassen: "De verantwoordelijkheid voor de uiteindelijke verslaggeving ligt bij accounting, maar aan het verzamelen van die gegevens werkt de hele organisatie mee. Maandelijks hebben we overleg over de CSRD." ASML komt op ruim achthonderd datapunten waarover moet worden gerapporteerd, daar waar de hele CSRD zo'n elfhonderd datapunten bevat. Niet alles is dus materieel voor ASML. "Het gaat daarbij niet alleen om rapporteren, maar ook om targets en een strategie te hebben voor verbetering. Dubbele materialiteit is daarbij wennen voor finance. Welke ontwikkelingen raken ons en welke impact maken wij op de maatschappij? Daarbij willen we die datapunten in een planning- en controlcyclus continu opvolgen. Hoe krijgen we ons energieverbruik naar beneden? Hoe kunnen we materiaal opnieuw gebruiken? Enzovoorts. De CSRD komt zo continu voor in onze operationele overleggen."

Deep dive 

De CSRD vraagt een deep dive in de keten. "Ook wij worstelen daar nog mee", erkent Dassen. "Hoe ver moet je je de keten ingaan?

'Af en toe moet je als opdrachtgever zelf tegen de bandjes aantrappen.'

Aan de klantkant is de keten overzichtelijk, maar we hebben duizenden leveranciers voor onderdelen voor onze machines. Dat is een ingewikkelde leveranciersketen, maar die moeten we op de CSRD aanspreken. Zodat zij ook hun gegevens aan ons aanleveren. En die leverancier moet weer bij zijn toeleverancier gegevens opvragen. Dat mechanisme borgen, daar zijn we nog mee bezig. Om voldoende te waarborgen dat er, om een voorbeeld te geven, geen kinderarbeid in onze keten plaatsvindt." Dat vraagt wellicht om certificaten die bedrijven uitgeven waarmee ze verklaren aan de eisen van de CSRD te voldoen. "Dat is een eerste stap, maar dat is niet voldoende. Af en toe moet je als opdrachtgever zelf tegen de bandjes aantrappen."

De juiste vragen 

Het Impact Institute, een adviesbureau dat klanten helpt bij het opzetten van duurzaamheidsverslaggeving, is voorstander van het toerekenen van de impact die een bedrijf maakt aan diens balans. Daarmee zou bijvoorbeeld Havenbedrijf Rotterdam de impact van een schip dat kolen vervoert door de haven, op de balans moeten zetten. Dassen ziet dat niet zitten. "Om de impact te zien, hebben we zo'n rekenexercitie niet nodig. De CSRD en een concept als dubbele materialiteit alleen al geven duidelijk aan waar onze impact zit. Ook voor het identificeren van je stranded assets is het niet nodig. Met het gedachtegoed van de CSRD kom je als vanzelf al op de juiste vragen. In ons geval zijn er vraagtekens te zetten bij de energie-impact die al die computers hebben waar wij de chipmachines voor maken. Dat wordt erger als gevolg van AI. Een positieve impact is dan weer te noteren bij bijvoorbeeld windmolens en elektrische auto's, aangestuurd met chips afkomstig van onze machines. Immers, wij maken de energietransitie mede mogelijk."

Getrouw beeld 

Het valt Dassen op dat het in gesprekken met stakeholders maar weinig gaat over historische financiële gegevens. "Ook bij aandeelhouders. Financiële gegevens zijn eigenlijk een resultaat van het niet-financiële proces daarvoor. Gestolde werkelijkheid, waar je juist bij je niet-financiële gegevens nog behoorlijk een kant op kunt sturen." In het verlengde daarvan is het volgens hem de vraag of de accountant zich in zijn dienstverlening moet beperken tot de financiële verslaglegging.

'Als het accountantsberoep relevant wil blijven is meer verantwoordelijkheid rondom fraude, going concern en niet-financiële informatie essentieel.'

"Ik zou zeggen nee, want dat is een eindig businessmodel voor accountants. Natuurlijk is financiële verslaggeving belangrijk, maar als het accountantsberoep relevant wil blijven is meer verantwoordelijkheid rondom fraude, going concern en niet-financiële informatie essentieel. Maar dan zal het beroep wel werk moeten maken van het ontwikkelen van robuuste criteria waaraan dergelijke aspecten getoetst kunnen worden. Anders kun je wachten op de volgende verwachtingskloof." Dassen wil als cfo toe naar reasonable assurance op zijn niet-financiële gegevens vervat in de CSRD. "Daar ontkomen we op termijn niet aan. Een gedegen controle van de accountant op dat soort gegevens gaat ook greenwashing, groene beloftes van bedrijven die nergens op zijn gebaseerd, tegen. Kortom, de CSRD is een mooie manier voor accountants om nog relevanter te worden. Die opdracht moeten ze met beide handen aangrijpen."