Nogmaals over een jaarverslag
In journalistieke kringen doet het woord canard opgeld: 'journalistieke misser'. Nu ben ik geen journalist, maar een blogger brengt en maakt ook nieuws.
In een vorig weblog reageerde ik op het bericht dat E&Y stopt met de publicatie van een jaarverslag. Voor de goede lezer droop het sarcasme er vanaf. Via de website verscheen een reactie vanuit het NIVRA, van Berry Wammes. Die reactie lezende zou de gedachte op kunnen komen dat ik het geheel verkeerd zie. Dat ik met een canard ben gekomen.
Wammes stelt dat het niet erg is dat accountantskantoren geen jaarverslag publiceren. Het is voor hen niet verplicht, ze hebben geen externe aandeelhouders. Wel is het belangrijk - gegeven de publieke functie - dat ze transparant zijn. Vervolgens verwijst hij naar het door de wetgever verplicht gestelde transparantieverslag.
Ik ben het deels met Wammes eens: het gaat er niet om of er wel of geen jaarverslag is. Het gaat erom dat de accountantskantoren transparant zijn en voldoende informatie verstrekken. Maar mocht Wammes serieus van mening zijn dat het openbaar maken van een transparantieverslag zoals door de wetgever is bedoeld daartoe voldoende is, dan verschil ik ernstig met hem van mening.
De eisen die in artikel 30 van het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta) aan het transparantieverslag worden gesteld zijn haast lachwekkend. Het gaat om minimale eisen. Zo dient er op hoofdlijnen te worden gerapporteerd over de juridische en organisatorische structuur, het netwerk waarvan deel wordt uitgemaakt, de beheersstructuur en het stelsel van kwaliteitsbeheersing.
Qua financiële gegevens hoeft slechts de omzet te worden vermeld, onder te verdelen naar wettelijke controles en overige dienstverlening. Voorts enige informatie over de beloning van externe accountants. Over dat laatste had ik op deze site al eens een aardige discussie met beroepsgenoten.
De accountantskantoren hebben de boodschap van de regelgever goed begrepen: op hoofdlijnen rapporteren.
Kijkend naar de transparantieverslagen van de grote vier lijkt het op diverse onderdelen haast meer om reclamefolders te gaan dan om verantwoordingsdocumenten. Het in de verslagen opnemen van frases over missie en waarden lijkt meer op marketing dan op het afleggen van verantwoording. Bij dat laatste gaat het er namelijk om op welke wijze inhoud is gegeven aan de missie en de waarden.
Laat ik het concreet maken: 'Failure to comply on the part of any partner or professional will factor into promotion and compensation decisions, and ultimately could lead to other disciplinary measures including separation from Ernst & Young accountants.'
Het is een mooie zin in het transparantieverslag. Maar het geeft geen informatie. Hoe vaak was er sprake van een 'failure to comply'? Wat zijn daar de oorzaken van? Welke maatregelen zijn genomen om herhaling te voorkomen? Hoe vaak zijn er sanctionerende maatregelen genomen? De antwoorden op dit type vragen geven wél relevante informatie. Zonder dit type vragen en bijbehorende antwoorden - maar er zijn tientallen voorbeelden aan te halen - is het transparantieverslag nutteloos en kan het achterwege blijven wegens een gebrek aan tastbare inhoud.
Nog een voorbeeld? E&Y laat zien dat met de wettelijke controle, andere accountantsdiensten, de belastingpraktijk en transactie-advisering in totaal ruim 640 miljoen euro omzet wordt behaald, waarvan 211,2 miljoen euro met de wettelijke controle. Daarmee wordt voldaan aan de eis zoals opgenomen in artikel 30 Bta. Maar tot welke winst heeft deze omzet geleid? Wat zijn de vergelijkende cijfers? Is de omzet gedaald of gestegen? En ook niet onbelangrijk: wat is de vermogenspositie van de organisatie?
Kortom: het huidige transparantieverslag is lachwekkend nietszeggend. Je kunt dat wijten aan de wet- en regelgevers, maar net zo goed aan de wijze waarop accountantskantoren er invulling aan geven. Minimalistisch. In de literatuur wordt dat creative of ook wel literal of minimal compliance genoemd.
Waar het mij in de kern om gaat is niet de discussie over een jaarverslag. Of over de beloningen van accountants. Of het organisatiemodel van het accountantskantoor. Of de overstap van een bestuursvoorzitter van een kantoor naar een klant. Of de vraag of accountants in voldoende mate op risico's bij financiële instellingen hebben gewezen. Het zijn allemaal onderwerpen waarover ik eerder schreef en vanuit het Accounting Establishment verweer en kritiek kreeg. En van daarbuiten - ook bilateraal buiten de blogs om, ook van mensen die zelf bij een groot kantoor werken of werkten - regelmatig begrip en medestand.
Waar het mij in de kern wel om gaat is de wijze waarop het Accounting Establishment in de in de vorige alinea bedoelde discussies staat.
Zelfs in het huidige tijdsgewricht is zij niet in staat lef, moed, durf en inzicht te tonen. Stappen vooruit te zetten. Fouten te erkennen en vooral te zoeken naar oplossingen. En heel belangrijk: daarbij oog en oor te hebben voor het maatschappelijk verkeer.
Berry Wammes refereerde niet voor niets aan de publieke functie. Laat dan ook zien dat je die serieus neemt. Wees geen oester die zich sluit zodra het te heet gaat worden. Leg die verantwoording af die past bij de tand des tijds en niet die door een wettelijke bepaling wordt afgedwongen.
Binnen bankierskringen in Nederland klinken de eerste mea culpa's die - en dat is nog belangrijker - vergezeld gaan van analyses en mogelijke oplossingsrichtingen. Wat mij betreft te laat, omdat ik het liever in november 2008 bij de hoorzittingen in de Tweede Kamer en van meer verantwoordelijke bankiers had willen zien, maar toch.
De vraag is nu voor mij: wanneer toont het Accounting Establishment leiderschap? De bestuurders van de grote kantoren, collega hoogleraren (ook indien zij aan een accountantskantoor zijn verbonden. Kom op: wetenschappers!) en vanuit het Koninklijk NIVRA.
Ook indien dat eens tegen de stroom en druk vanuit de accountantskantoren in moet.