Opinie 14 juni 2010

Externe accountant moet over risico's rapporteren

De conclusies van de commissie-De Wit die onderzoek deed naar het financiële stelsel, tonen aan dat de taak van de accountant niet ophoudt met de reguliere jaarrekeningcontrole.

Onlangs rapporteerde de commissie haar bevindingen van het parlementaire onderzoek naar de financiële crisis. Zij vindt dat de accountant kritischer en alerter moet zijn op risico's bij financiële instellingen. Dit maakt namelijk deel uit van de maatschappelijke functie van de accountant. 

De commissie constateert daarnaast dat de dialoog tussen accountants en - externe - toezichthouders verbeterd kan worden. Volgens De Wit c.s. moet de accountant fungeren als kritisch klankbord van het management van een onderneming ten aanzien van de risico's die worden gelopen. Deze verantwoordelijkheid moet mijns inziens verankerd worden in aanvullende wet- en regelgeving. De huidige regelgeving is op dit punt te vrijblijvend en onvoldoende richtinggevend. 

In de huidige 'corporate governance'-regelgeving (CG) en de Wet financieel toezicht (Wft) is de rol van externe accountants bij het toetsen van externe risico's te beperkt. De accountant wordt namelijk niet expliciet gevraagd om te oordelen over de kwaliteit van het risicomanagement op het gebied van het financiële rapporteringproces. 

Volgens de huidige regelgeving wordt de externe accountant 'de ruimte gelaten' om risico's en leemten met betrekking tot deze risico's uitsluitend te signaleren. Dit is volgens mij niet voldoende. 

De vraag vanuit de maatschappij naar een meer professioneel kritische externe accountant kan niet adequaat worden ingevuld door een accountant slechts 'te vragen' om mogelijke bedreigingen te constateren, dan wel opmerkingen te maken over de kwaliteit van het financiële rapporteringproces. Hier mist een urgentie aan de interne verslaggeving door de externe accountant. 

Daarom pleit ik voor aanvullende regelgeving waarin de externe accountant verplicht wordt om met het bestuur aan tafel te zitten en de risico's, die een mogelijk gevaar voor de onderneming vormen, te bespreken. Daarnaast moeten accountants over deze risico's verplicht schriftelijk rapporteren aan het bestuur en de raad van commissarissen. Hierbij zouden zij zich bovendien ook moeten richten op onderwerpen die bijvoorbeeld samenhangen met beloningsstructuren. Daar kunnen immers tendensen van uitgaan dat een onderneming te grote risico's in het financiële rapporteringproces neemt. 

Hiermee wordt bovendien bereikt dat in een vroegtijdig stadium, op het moment dat de risicoanalyses worden gemaakt, de discussie plaatsvindt en niet retrospectief op het moment dat de jaarrekeningcontrole wordt afgerond. Hiervoor is geen aanvulling van het huidige normenkader nodig. Want het gaat er vooral om dat een accountant zijn kennis van de haarvaten van het bedrijf - die hij opdoet gedurende de controle - bijtijds vertaalt in een kwalificatie over de mate waarin een onderneming de risico's in het financiële rapporteringproces adequaat onder schot heeft. 

Een tweede punt waarvoor ik wil pleiten betreft een versterking van de wettelijke borging voor de externe accountant om zelfstandig zijn zorgen over het risicomanagement van een 'onderneming van openbaar belang' kenbaar te maken bij toezichthoudende instanties, waaronder de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Deze beide voorstellen zijn eenvoudig in de regelgeving te verankeren. Daarvoor is het niet nodig om het tweede deel van de commissie-De Wit af te wachten.

Deze opiniebijdrage is eerder verschenen in Het Financieele Dagblad, 3 juni 2010.