Echte verandering komt van onderaf
De huidige discussie over de regelgeving voor accountancy wordt te veel gedomineerd door de grote kantoren. De big four laten keer op keer zien vast te houden aan het bestaande businessmodel. Het is echter ongeloofwaardig om met droge ogen te beweren dat de accountancy op de oude manier door kan blijven werken.
Marius Gerrits
De grote accountantskantoren hebben hun lobby er op gericht dat de huidige regelgeving voor accountancy overeind blijft. Dit was te zien in hun bijdragen aan het algemeen overleg in van de Tweede Kamer en het klinkt door in hun bijdragen aan het publieke debat, bijvoorbeeld in het Financieele Dagblad. 'De onafhankelijke accountant bestaat al', beweerden Auke de Bos, hoogleraar én partner bij Ernst & Young, en Barbara Majoor, hoogleraar én partner bij Deloitte, daar kort geleden.
Toch heeft toezichthouder op de financiële markten AFM in haar rapport 'Prikkels kwaliteit accountantscontrole' onlangs aanbevelingen gedaan om de regels voor onafhankelijkheid scherper en duidelijker te maken. Eurocommissaris Michel Barnier pleit voor een vergaande herstructurering van de accountantssector.
De Amerikaanse beurstoezichthouder Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB) deed in augustus het voorstel dat beursfondsen verplicht moeten worden periodiek een nieuw accountantskantoor aan te stellen.
Niet nodig! Een intern roulatiesysteem voor accountants voldoet, bezworen Barbara Majoor en Rik Roos (beide partner Deloitte) op 8 september 2011.
De grote accountantskantoren stribbelen dus tegen als het gaat om hervormingen. Zij zijn te afhankelijk van hun businessmodel om dat op te geven. Misschien moet de echte verandering wel van 'onderaf' komen. 67 procent van de accountantskantoren bestaat uit kleine kantoren en zelfstandigen. Deze worden niet of nauwelijks gehoord in de discussie.
De branchevereniging voor accountants NBA houdt amper rekening met hun belangen, terwijl deze kleinere bureaus veel meer geneigd zijn mee te denken over een nieuw stelsel. Zij hebben namelijk geen wereldimperium opgebouwd op een businessmodel dat nu zo ter discussie staat. Er is een rol weggelegd voor de NBA om de - aanzienlijke - groep kleine accountants een rol te geven om echte hervorming van binnenuit van de grond te kunnen krijgen.
Een klein voorbeeld om te illustreren waarom ik denk dat we het van de ‘big four' echt niet hoeven te verwachten. De volgende passage stond in 2009 in een corporate advertentie van PwC in onder meer NRC Handelsblad, onder de kop 'Never waste a good crisis':
"De economie is vastgelopen en de wereld is onherroepelijk veranderd. Financiële hulp van de overheid helpt incidenteel, maar is geen structurele oplossing. Dit is het moment waarop we onszelf opnieuw moeten uitvinden. Of economisch resetten, zoals een topman uit de Amerikaanse IT-sector onlangs zei. Volgens hem zal de zakenwereld zichzelf moeten herstellen tot een niveau dat recht doet aan de onderliggende waarden, voordat we weer op een gezonde manier kunnen groeien.
We zijn genoodzaakt afstand te nemen van oude vanzelfsprekendheden. En we zullen moeten erkennen dat er een ingrijpende waardeverschuiving heeft plaatsgevonden.
Aandeelhouderswaarde moet stakeholdersvalue naast zich dulden. Arbeidsomstandigheden spelen een wezenlijke rol in de bedrijfsvoering. Materiële zaken leven naast maatschappelijke betrokkenheid en duurzaamheid. Gewin krijgt een geweten."
Ik daag PwC en de andere 'dinosaurussen' in de accountancy uit om deze belofte waar te maken. En als zij de stap niet kunnen zetten, dan gaan de kleine kantoren ze graag voor. Het is tijd voor hervorming van het accountantsberoep.
Marius Gerrits AA is directeur van Gerrits accountants & adviseurs (drie vestigingen, twaalf medewerkers) en is ruim twintig jaar actief in het vak.