Mkb-accountant op zoek naar nieuwe missie
Met instemming las ik het bericht dat de NBA het maatschappelijk debat in 2012 wil gaan richten op het mkb en de vernieuwing van het beroep. "Er is een MKB-actieplan in de maak" waarover wij binnenkort meer zullen horen. Bravo! Hierbij alvast een voorzet.
De mkb-accountant is op zoek naar een nieuwe missie. De huidige activiteit levert te weinig toegevoegde waarde en zodoende te weinig inkomen voor de accountant. Een antwoord hierop dient nieuwe producten en een nieuwe marktbenadering te omvatten.
Daarvoor is het naar mijn oordeel noodzakelijk om afscheid te nemen van het bestaande wettelijke kader van de functie, want de huidige regelgeving knelt. We moeten dus opnieuw het thema vereenvoudiging oppakken; te begrijpen als het zoveel mogelijk afkoppelen van bestaande regelgeving, maar nu gecombineerd met het daadwerkelijk onderzoeken van de behoefte in de markt.
Mijn antwoord zou uitgaan van de volgende premissen: (i) er is wel degelijk behoefte aan assurance in het mkb. Maar de 'wettelijke controle' is te zwaar, te star en veel te duur. Het product 'samenstel' is daarentegen nietszeggend als assurance-product. We moeten dus op zoek naar assurance op maat. (ii) de titel 'accountant' heeft meerwaarde in de markt, dat wil zeggen de gebruiker hecht waarde aan de betrokkenheid van een accountant bij een verantwoording.
Let wel, deze premissen zouden moeten worden geverifieerd. Empirisch onderzoek zou moeten uitwijzen of er inderdaad behoefte is aan assurance in het mkb. Eveneens zou moeten worden onderzocht of de titel 'accountant' meerwaarde heeft.
Nu treft het dat het onlangs opgerichte NEMACC een onderzoeksdoelstelling heeft. En als men toch gaat onderzoeken, ben ik eigenlijk wel benieuwd hoe hoog de wettelijke controle scoort op de prioriteitenlijst van mkb-ondernemingen en hun stakeholders.
Ik beschouw de accountant primair als assurance-provider. Want de accountant ontleent zijn meerwaarde aan assurance; als we hem primair neerzetten als subsidieadviseur of als fiscalist, als bedrijfskundige of als administratiekantoor, kan hij beter dat vak leren in plaats van de accountantsstudie te kiezen.
Mocht er echter uit het empirische onderzoek komen dat er in het mkb géén behoefte bestaat aan assurance, dan staan we voor een heel ander probleem.
De relatie tussen accountant, verantwoordingplichtige en gebruiker zou opnieuw moeten worden gedefinieerd. Het bijzondere is nu eenmaal dat de gebruiker niet betaalt, althans niet rechtstreeks. Maar is dat eigenlijk nog wel zo bijzonder? In ieder geval moet de accountant rechtstreeks bij de gebruiker (bijvoorbeeld: de bank) te rade om te bepalen welke assurance wordt verlangd en wat een haalbare prijs is in het kader van het product dat zijn klant afneemt (bijvoorbeeld: een financiering).
Assurance op maat is een term die inhoud moet krijgen. Volledig maatwerk is niet efficiënt, want je kunt niet van iedere bankier verlangen dat hij kan definiëren wat volgens hem de accountant zou moeten doen. Maar je kunt wel met de gezamenlijk bankiers gaan overleggen wat zij een zinvol standaardproduct zouden vinden in het mkb, en welke bijzonder situaties zij onderkennen die verdergaand maatwerk zouden vereisen. Iets dergelijks is al eerder gebeurd met andere stakeholders, zoals subsidieverstrekkers.
Wat voor regelgeving zou nodig zijn om ons assurance-product in de markt te handhaven?
Als we de controle als standaardproduct in het mkb loslaten, kunnen we het hele kostenverslindende Wta-circus achter ons laten. Maar aan 'assurance' is vertrouwen wél noodzakelijk verbonden.
Dat vereist een keurmerk: de titel accountant. We hebben dus titelbescherming (thans in de WRA/WAA) nodig en bovendien een kwaliteitsbeheersingssysteem dat past bij een keurmerk.
Aangezien we onszelf loskoppelen van de controle, staan we buiten het AFM-toezicht. Maar het aloude peer review-systeem lijkt voor ons doel genoeg. Voeg een gedragscode toe en de vereiste regelgeving is wel compleet. In hoeverre ons maatproduct past binnen de IFAC-regelgeving staat nog te bezien.
Aan de NBA zouden we kunnen vragen de titel accountant te reserveren voor het mkb, dan kunnen de grote jongens de titel 'auditor' of 'wettelijk controleur' gebruiken.
Een zo rigoureus afscheid van het domein van de wettelijke controle roept overigens wel de vraag op of dit alles zich zou moeten afspelen binnen de setting van de NBA. Maar dat is weer een andere discussie.