Van businessmodel naar rolmodel
De accountant heeft conform artikel A-100.1 van de (nu nog geldende) VGC de verantwoordelijkheid om 'in het algemeen belang' te handelen. Geen bijzonder belang, niet specifiek voor een persoon of organisatie; nee, in het algemeen belang.
Als je die passage zo op je in laat werken, dan kun je niet tot een andere conclusie komen dat het huidige model van 'klant - accountant - algemeen belang' niet kan werken. Het is al veel eerder betoogd, maar dit is oprecht een weeffout in de accountancylappendeken.
Nu zou je kunnen stellen dat een accountant met de VGC in de hand eventuele ontstane bedreigingen kan onderkennen en ondervangen. De meeste accountants komen dan echter in conflict met hun businessmodel.
Hun businessmodel is namelijk gestoeld op het binnenhalen van omzet om daarmee winstmaximalisatie te creëren. Omzet en resultaat verhogen is gemakkelijker als je een tevreden klant hebt. Wanneer is een klant tevreden? Als de accountant toegevoegde waarde biedt.
Wat is dan toegevoegde waarde? Nu begint de schoen te wringen; want toegevoegde waarde voor een klant, accountant en het maatschappelijk verkeer ligt in de praktijk vaak niet gelijk.
De meeste accountants maken hier een paardensprong. Hup, over het maatschappelijk belang heen, naar het klantbelang. Want dat leidt, in ieder geval op korte termijn, tot meer omzet en beter resultaat. Hoe zich dat dan in het maatschappelijk belang later laat aanzien... Dat zien we dan later wel weer.
En als het tot vervelende procedures komt, kun je altijd nog zeggen dat je conform de wet- en regelgeving hebt gehandeld en dat dat zo vastligt in je dossier. Geen speld tussen te krijgen, zou je zeggen; ware het niet dat strikt naleven van wet- en regelgeving niet per definitie betekent 'handelen in het algemeen belang'.
Hoe je het ook wendt of keert, het businessmodel in de accountancy blijft het 'handelen in het algemeen belang' in de weg staan. Tegelijk kun je betogen dat het businessmodel dat de accountancybranche tot op heden heeft gehuldigd, een volstrekt normaal model is voor een willekeurige bedrijfstak.
Toch zal het vertrouwen in het beroep op één of andere wijze moeten worden hersteld. Ik denk dat strenger straffen en harder optreden hiervoor niet de oplossing is. Vertrouwen kun je niet afdwingen, je moet het verdienen.
Een businessmodel verander je niet zomaar. Maar een eerste aanzet is het aanscherpen van de wettelijke controleplicht en het scheiden van controle en advies. Vervolgens moet de term 'accountantshonorarium' weer terugkomen. De hoogte van dit honorarium moet extern worden vastgesteld, tegelijk met het hiervoor te leveren aantal uren. De klant betaalt nog wel steeds de rekening, maar onderhandeling over het honorarium is er niet meer bij.
Dit stelt de accountant in staat om gerichter te handelen in het algemeen belang. En met de invoering van (nieuwe) technieken als data-analyse en continuous auditing kan de controle efficiënt en effectief worden uitgevoerd, zodat er ook geld mee te verdienen is.
Hiermee ontstaat vanzelf een rolmodel.