Gezond boardroomverstand
Het Financieele Dagblad adverteerde wekenlang in haar eigen krant omdat ze op zoek was naar adverteerders voor de bijlage over 'Boardroom dynamics'. Boardroom dynamics?
Je hebt wel een idee, maar wat is het precies? Met de vakanties voor de deur kan je dit onderwerp wel vergelijken met een reis- en taalgids. Je gaat naar een onbekende bestemming, je leest je goed in van te voren en weet daarom van alles over de plek waar je heen gaat. De vraag is echter, of je vervolgens wel verder komt dan je resort.
Boardroom dynamics (als onderdeel van ‘goed bestuur') gaat over dynamiek tussen mensen in de bestuurskamers, en die dynamiek wordt vooral spannend als het gaat over zaken als macht, geld, status en falen. Het probleem is alleen dat we liever niet toegeven dat we het daarover (moeten) hebben. Daarom is er voor de bestuurskamers een codetaal ontwikkeld: 'corporate governance'.
Door het gebruik van deze codetaal herken je gelijkgestemden. Mensen waarmee je in een veilige sfeer kunt praten over 'governance'. Je zegt dan bijvoorbeeld ‘boardroomconsultant' in plaats van 'relatietherapeut'.
Nu gaat de ontwikkeling van die codetaal niet zo snel. Met als gevolg dat actuele ontwikkelingen vaak maar langzaam doordringen in bestuurskamers, en de aansluiting met de werkelijkheid nog wel eens moeizaam verloopt.
Een voorbeeld is het maatschappelijk belangrijke onderwerp 'sustainability' ('eerlijk zaken doen zodat de maatschappij graag wil dat je blijft bestaan'). Er kunnen dan vragen opkomen zoals:
- Hoe maatschappelijk verantwoord betalen wij belasting?
- Werken wij mee aan het platleggen (Egypte, Iran) of afluisteren (VS, Groot-Brittannië) van sociale media?
- Wat willen we weten van onze inkoopketen voor - bijvoorbeeld - tablets (in China) of kleding (in Bangladesh)?
- - Hoe zorgen we voor evenwichtig beloningsbeleid?
Onderwerpen die voor een hoop dynamiek kunnen zorgen in bestuurskamers. Voor het bespreken ervan heb je beoordelingsvermogen nodig, wijsheid, en wat daadkracht. Wat je niet nodig hebt zijn governance-hulptroepen en codetaal.
Hoed u voor die hulptroepen! Er is een groeiende hulpverleningsindustrie voor goed bestuur, een steeds uitdijende groep hoogopgeleiden in de tweede helft van hun loopbaan. Soms ook academisch, met aan de top de governance-kuuroorden van IMD, Insead en Harvard. Allemaal aardige en competente geleerden en andere mensen, daar niet van. Altijd vind je er wel een gelijkgestemde tussen die de codetaal goed beheerst en je vertrouwen waard blijkt.
Maar waarom was die deskundige eigenlijk nodig? Was de bestuurskamer zo geïsoleerd geraakt dat normale feedback van de omgeving niet meer doorkwam?
Als je het echt over 'corporate governance' wilt hebben, spreek dan eens over de vraag of het huidige governance-denken, zoals dat de afgelopen twintig jaar in Westerse economieën parallel aan een opgaande economie is ontwikkeld, nog wel bruikbaar is voor een risico-averse maatschappij in een stagnerende economie.
De huidige dynamiek van de onzekerheid, wantrouwen, zwaar gereguleerde zelfregulering en maatschappelijk correctie achteraf, verlamt goede samenwerking tussen bestuurders, toezichthouders en eigenaren/belanghebbenden. Dit governance-denken wordt gedragen door overdreven nadruk op cijfers en groeiende 'rule books'. Daarentegen zijn ongeregelde, maar adequate toelichtingen op cijfers bar slecht ontwikkeld.
Of neem automatisering, dat wordt vooral gebruikt om 'control' en 'compliance' te perfectioneren. Resulterend in een virtuele bewaker voor iedere medewerker bij organisaties die inmiddels een ondoordachte omvang hebben. Beter nadenken over de optimale omvang van organisaties (gegeven statutaire doelstellingen) had een hoop governance-gedoe kunnen voorkomen.
Ondertussen leveren bedrijven en andere organisaties nauwelijks nog bijdragen aan het algemeen belang op lange termijn. Het ontembare eigen organisatiebelang van steeds grotere organisaties lijkt permanent een wig te drijven tussen enerzijds de gewenste handhaving van persoonlijke idealen en integriteit bij medewerkers, en afglijdende anonieme organisatie-integriteit aan de andere kant.
Dit is een probleem waar in de codetaal nog geen woord voor is gevonden, en er wordt ook nog niet echt aan een oplossing gewerkt. Zie ter illustratie alle grote en kleine affaires van de afgelopen tien jaar: hoeveel mensen hebben de andere kant op moeten kijken en moeten zwijgen bij slechte ideeën, overambitieuze, incompetente bestuurders en niet functionerend intern toezicht, totdat er uiteindelijk iemand als klokkenluider opstond?
Voor iedere organisatie zou de belangrijke vraag moeten zijn op dit moment: welke bijdrage wil je als organisatie leveren aan het oplossen van de economische crisis en andere maatschappelijke vraagstukken, en in hoeverre ben je bereid daarvoor een stukje eigen (organisatie)belang op te geven? Vragen die zeker leiden tot grote dynamiek bij en tussen bestuur en intern toezicht, want eigenbelang gaat over macht, geld, status en falen.
Als in dat gesprek 'gezond boerenverstand', beoordelingsvermogen, wijsheid en daadkracht centraal staan, dan kunnen de codetaal, en misschien ook wel de reis- en taalgidsen zoals de FD-bijlage vanaf heden achterwege blijven. Wellicht een aardige gedachte voor in de vakantie.