Opinie 09 oktober 2014

Eed of belofte

Ik heb ooit een eed afgelegd. Ik heb zelfs al twee keer een eed afgelegd. Ik werk voor de rijksoverheid en daar is een eed afleggen heel normaal.

Ambtenaren moeten zich aan gedragsregels houden. Een ambtenaar die de eed of belofte aflegt, zweert of belooft dat hij deze regels nakomt. Ik moest wennen aan het idee om een eed af te leggen.
Je praat met een directeur die vertelt hoe belangrijk integriteit is en ethisch handelen. En dan onderteken je een papier met de eed of belofte. De tweede keer dat ik een eed heb afgelegd hebben we in een grote groep de verklaring ook hardop uitgesproken. Dat was leuker dan ik had gedacht.

Ik heb beloofd dat ik me gedraag zoals een goed ambtenaar betaamt, zorgvuldig, onkreukbaar en betrouwbaar en niets zal doen dat het aanzien van het ambt schaadt. Ook zal ik elke dag plichtsgetrouw en nauwgezet mijn taken vervullen en zaken die mij uit hoofde van de functie vertrouwelijk ter kennis komen of waarvan ik het vertrouwelijke karakter moet inzien, geheim houden voor anderen dan de personen die ik ambtshalve op de hoogte moet stellen.

Naast de eed of belofte zijn er best nog veel andere regels. Ik heb ze allemaal heel goed doorgelezen. Ik beloof niet zomaar iets. Ik neem mijn beloften heel serieus.
Maar er staan ook helemaal geen rare dingen in die regels. De regels zijn niet anders dan toen ik nog voor een accountantskantoor werkte. Regelmatig spraken we over 'de schijn van belangenverstrengeling'. Die wilde wij echt niet tegen ons hebben. Ik herinner me respect -een lichte angst zelfs- voor 'de schijn'. Die angst lijkt wat weggeëbd de laatste jaren.

Toen ik de studie afrondde om accountant te mogen worden werden de voormalige studenten officieel toegesproken bij de uitreiking van de diploma's. Het was net voor de vakantie en best al warm. Ik herinner me nog dat het belang van het beroep en de verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan werden genoemd. Maar dat was geen eed.

Er zijn ook veel accountants die helemaal geen eed willen afleggen. De eed wordt op dit moment ingezet voor diverse maatschappelijke kwalen. Een vorm van kwakzalverij lijkt het wel. In 2013 riep Robin Linschoten op tot het stoppen met codes, eed afleggen en andere vormen van schijnzekerheid en windowdressing. Het feit dat accountants niet allemaal een eed willen afleggen is dus niet raar. Als je een zware griep te pakken hebt ga je ook niet naar de maan huilen tijdens een 5 ritme dans rond het vuur met wierookstokjes en honingkaarsen.

Maar waarom doen die ambtenaren dat dan wel?

We weten dat we de cultuur moeten veranderen bij accountants. Deze conclusie is met instemming ontvangen en beschouwen we als een doorbraak. Maar de volgende stappen zijn ook niet geheel onbelangrijk. Want er is niet één wondermiddel. En diverse partijen blijken zo hun eigen voorkeuren te hebben voor cultuurveranderende maatregelen.
Het is niet zo dat je met alleen een eed de cultuur kan veranderen. Maar het lijkt mij alvast een goede start.

Mensen die trouwen beloven ook van alles aan elkaar. Dat is ook een soort eed. Dat betekent niet dat mensen ook altijd nakomen wat ze elkaar hebben beloofd. Maar dat lijkt mij geen reden om de trouwbelofte af te schaffen.