Toegevoegde waarde, verdienmodel en onafhankelijkheid
In zijn bijdrage 'Van lamp(en) naar licht' zegt Jan Thijs Drupsteen: 'Het gaat er niet om dat je een goede audit hebt gedaan, het gaat er om dat de belanghebbenden het gewenste (en gerechtvaardigde) inzicht krijgen.'
Toegevoegde waarde leveren is voor elke onderneming de kern van het primaire proces. Als de omstandigheden veranderen, bij Philips, alle klanten hebben al een lamp, dan voeg je met een extra lamp niks meer toe. Het probleem van de klant is veranderd in: 'Hoe kom ik tot de juiste verlichtingsoplossing?' En dan lever je ineens licht, en daar heb je lampen voor nodig.
Integrated Reporting is een soortgelijke ontwikkeling, het speelt in op veranderende omstandigheden.
Een adviserend accountant voegt waarde toe door de organisatie van de klant te laten groeien, kwalitatief en/of kwantitatief. En dat op alle terreinen waar de klant mee te maken heeft en de accountant kundig in is en/of ervaring mee heeft.
De kerntaak van de adviserend accountant is om de klant te laten zien welke omstandigheden zodanig veranderen dat het belangrijk is om er iets mee te doen. Dat kan op heel veel verschillende terreinen. Kan de adviserend accountant dat niet persoonlijk, dan valt hij terug op een kennisnetwerk.
De accountant die zo opereert heeft geen gebrek aan andere werkzaamheden. Die komen in het verlengde van het advies volop naar binnen.
De accountant die persoonlijk adviseert of die persoonlijk toeziet op de kwaliteit van extern advies, zal dat werk doen op basis van de geldende beroepsregels (VGBA, ViO en NVKS). Deze accountant kan zich geen uitglijder in het advies permitteren, dat laten de ethiek en kwaliteitsregels niet toe.
Anders is het als het advieswerk is afgesplitst van het accountantswerk, zoals bij controlegiganten het geval is. Dan hebben controlerend accountants te maken met adviezen van adviseurs die niet aan accountancyregels zijn onderworpen èn waar zij persoonlijk geen enkele bemoeienis mee hebben (gehad). Een uitglijder is dan snel gemaakt. Het zijn dan niet meer de ethiek en kwaliteitsregels die worden toegepast, maar de commerciële regels.
Het normen- en waardensysteem van de adviseurs domineert dan het normen en waardensysteem van de accountants. Machtsuitoefening hoort daarbij tot de orde van de dag. Dat is een permanente bedreiging van de onafhankelijkheid.
Ik heb geleerd dat je die bedreiging weg dient te nemen. De enige definitieve oplossing is een volledige splitsing.
Ik zie in het openbare beroep een toenemend onderscheid tussen persoonsgebonden en organisatiegebonden accountancy. De adviserend accountant voor het mkb staat aan de ene kant van het spectrum en de controlerend accountant voor het oob-segment aan de andere kant.
Daar tussenin opereren accountants op een glijdende schaal waar persoonsgebondenheid langzaam overgaat in organisatiegebondenheid. Met name in dit tussensegment zal belangenverstrengeling een hot item blijven.