Opinie 09 maart 2015

Weyl: leert KPMG het dan nooit?

Bij KPMG waait een nieuwe wind. Toekomstgericht. Gedrag en cultuur zouden gaan veranderen, zeker nadat men intern bij 'Jesus Jan' schoon schip heeft kunnen maken.

Een uiting van die veranderingen is hoe je met oude zaken omgaat. Daarover ben ik niet altijd even positief. De kwestie Weyl – waar al (te) veel over is gezegd – is daarvan een voorbeeld. De wijze waarop KPMG ermee gaat, houdt de kwestie (helaas) actueel.

KPMG reageerde op berichtgeving op de site Follow the Money, deze site en op mijn blog, door te komen met een nieuwe verklaring. Waarin overigens niets nieuws staat. KPMG verschuilt zich erachter dat (1) de directie van Weyl heeft gefraudeerd, mede door de accountant van verkeerde informatie te voorzien; (2) dat de ellende bij Weyl is begonnen door de mond- en klauwzeercrisis (mkz) in 2001; en (3) dat de tuchtklacht is verjaard.

Tsja, zo kan je het ook zien.

Maar minst genomen is dit niet het volledige verhaal. KPMG heeft de advocaten en mediaspecialisten kennelijk aan het werk gezet, maar of dat verstandig is… Daarom wat aanvullingen van mijn kant.

Te beginnen met het derde punt: de verjaring. KPMG zou, afhankelijk van de klachtformulering, weleens gelijk kunnen hebben dat de kwestie is verjaard. Met de wet en bijbehorende jurisprudentie in de hand geef ik curatoren in deze alleen kans indien zij de tuchtklachten louter op recente informatie formuleren, namelijk: het tweede EY-onderzoek specifiek op KPMG gericht, maar met name het door KPMG uitgeleverde eigen controledossier (843a Rv-procedure). De klacht zou zich dan moeten concentreren op de vraag op welke wijze KPMG de frauderisico’s heeft beoordeeld. Daarover zo direct meer.

Echter, over die verjaring eerst nog enkele opmerkingen:

(1) indien er van tuchtrechtelijke verjaring sprake zou zijn, wil dat nog niet zeggen dat KPMG inhoudelijk is vrijgepleit en gelijk heeft. Formeel kan de zaak dan niet worden behandeld, materieel is er door de tuchtrechter dan niet over geoordeeld;

(2) de curatoren kunnen eventueel nog wel een civielrechtelijk pad bewandelen. Dan wordt alsnog over de materiële inhoud van het dossier geoordeeld;

(3) mediatechnisch is die lijn voor KPMG weinig aantrekkelijk. Een schikking met curatoren - zoals KPMG die ook met SOBI/Lakeman sloot - ligt meer voor de hand.

Een vierde weg is die van de gedrags- en cultuurverandering: erkennen dat er fouten zijn gemaakt en gewoon (een deel van) de rekening daarvoor aan curatoren betalen. Daar heb je niet eens een jurist of mediaspecialist voor nodig. Is een kwestie van fatsoen en leiderschap. Toch, 'Jesus Jan'?

Dan het eerste argument van KPMG: fraude en verkeerde informatieverstrekking. Daar gaat KPMG heel kort door de bocht. In NV COS is gedurende de tijd dat KPMG bij Weyl controleerde nadrukkelijk ingevoegd dat de accountant tijdens de controle specifiek aandacht moet schenken aan: (a) de opbrengstverantwoording; (b) het door het management doorbreken van interne beheersingsmaatregelen.

Juist op die twee punten ging het bij Weyl mis. Wat heeft de accountant in deze dan precies op die punten - gedurende al die controlejaren - getoetst? Voorts dient de accountant niet alleen af te gaan op beweringen van de leiding van de gecontroleerde. En indien de stelling van KPMG juist zou zijn – hetgeen het niet is - dat de MKZ-crisis de reden van de teloorgang zou zijn, was juist dat gegeven dan niet een frauderisico dat tot verhoogde dijkbewaking diende te leiden?

De mkz-crisis was namelijk zeker niet (alleen) de reden van de fraude. Oud-KPMG-er Tewarie (werkte daar in 1989-1997) en tevens voormalig CFO van Weyl (1997-2000) stelt namelijk in een interview in het blad De Kamer immers het volgende:

De Kamer: Wat trof u aan in de vleesverwerkende industrie?
Tewarie: 'Alles wat God verboden had, gebeurde daar. Alles om de tarieven te drukken. Er was ontzettende ruzie met vakbond FNV. Systemen en HR waren niet op orde en de grootaandeelhouder deed waar hij zin in had. Na een paar weken ben ik met hem gaan praten. Ik wilde van Weyl een professioneel bedrijf maken en wilde daarvoor zijn vertrouwen. Dat kreeg ik. We hebben alles opnieuw opgezet, geprofessionaliseerd en een relatie met de FNV opgebouwd.'

Kortom het was al lang voor de mkz-crisis een puinhoop bij Weyl. Tewarie kreeg het op orde, maar toen werkte het zo goed dat de directeur-grootaandeelhouder van Weyl de boel weer wilde terugdraaien. Tewarie vertrok dan ook.

De Kamer: Waarom vertrok u halverwege 2000 bij Weyl?

Tewarie: 'Het bedrijf was te modern geworden voor de grootaandeelhouder. We hadden het interne systeem volledig geprofessionaliseerd, zowel productietechnisch als commercieel. Er kon niet meer worden gerommeld. Alle systemen, van levende have tot aan vlees, waren dicht. We konden van begin tot eind alles traceren. Ik wilde acquireren en organisch groeien. De grootaandeelhouder wilde liever terug naar het oude systeem. Toen heb ik gezegd: het is jouw bedrijf, en ik wil niet tot m’n zestigste in Enschede blijven.'

Als het gaat om frauderisicofactoren die tot alertheid bij de controle dienen te leiden, is ook de volgende quote waaruit de continue faillissementsdreiging (dus voor de mkz-crisis) blijkt van belang, namelijk: 'Op dat moment kwam supermarktconcern Laurus voorbij. Ik kon als CFO aan de slag. Eindelijk zou ik bij een bedrijf gaan werken dat genoeg geld had en niet elke dag tegen faillissementen aan hoefde te werken, dacht ik.' Een dreigend faillissement is ook een situatie van verhoogde dijkbewaking. Echter niet bij KPMG.

Enfin, toen Tewarie er zat zorgde hij dat er zoetjesaan niet meer kon worden gerommeld. Na zijn vertrek echter weer wel. Zou zo’n oud-KPMG-er over ‘dat gerommel’ nou overigens nooit met zijn controlerende KPMG-vriendjes hebben gesproken? Zouden, behoudens Tewarie en de veroordeelde cfo, al die andere KPMG-ers die bij Weyl betrokken zijn geweest nou nooit iets hebben geroken?

Aardig is dan ook om nog de volgende feiten te vermelden (ik noem geen namen, het gaat mij niet om de personen):

• Weyl trok na het vertrek van Tewarie opnieuw een KPMG-er aan als cfo. Hij is inmiddels strafrechtelijk veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij de fraude.
• Een voormalig KPMG-partner was jarenlang lid van de raad van commissarissen van Weyl.
• Ook de accountant die in 2006 namens KPMG aftekende mocht bij de voormalig cliënt commissaris worden (moet kunnen, toch?).

Aanvullend nog een vraag: werkt de KPMG-accountant die de jaarrekeningen van Weyl in de laatste jaren aftekende nog bij KPMG? Toch geen gekke vraag nu de accountants van bijvoorbeeld Vestia, Ballast Nedam en de eindverantwoordelijk partner voor de vermeende fraude bij de bouw van het KPMG-pand de organisatie inmiddels immers ook hebben verlaten?

Kortom: dit keer geen zaak van vislucht, maar rottend vlees. Als het KPMG menens is met de gedrags- en cultuurverandering, dient zij klare wijn te schenken. Gewoon het boetekleed aantrekken in plaats van te verschuilen en te volharden in de eigen onschuld.

Zet dan dus niet de advocaten en mediaspecialisten aan het stuur, maar gebruik je verstand en fatsoen. Kom op 'Jesus Jan': zet ook een verstandige streep onder dit soort zaken.