» Direct naar annotatie

Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een digitaal handelsplatform biedt klanten de mogelijkheid hun vorderingen te verkopen. Een Ltd verstrekt het platform een converteerbare geldlening. Volgens de leningsovereenkomst moet de Ltd toestemming geven als de financiële voorwaarden van bestuurders en werknemers van het platform worden gewijzigd boven de grens van 100.000 euro. De toestemming is ook nodig voor transacties of overeenkomsten met aandeelhouders en bestuurders van het platform of aan hen gelieerde partijen die de ton te boven gaan.

Ultimo 2021 wordt de geldlening geconverteerd in aandelen. Een tweede Ltd, die gelieerd is aan de eerste Ltd, krijgt hierdoor een aandelenbelang van 51,3 procent in het platform. De bestuurders van het platform worden minderheidsaandeelhouder en treden enkele maanden na een eerdere aankondiging af.

Eén van de Ltd’s laat dan onderzoek doen naar de financiële transacties van de afgetreden bestuurders tussen februari 2018 en mei 2022. Een registeraccountant vraagt één van de oud-bestuurders om informatie te verstrekken ten behoeve van het onderzoek. De accountant vraagt onder meer om diens arbeidsovereenkomst, een maandelijks overzicht van diens salaris en maandelijkse overzichten van diens creditcarduitgaven en overige uitgaven.

De oud-bestuurder verstrekt de gevraagde informatie echter niet. De onderzoeker ontvangt wel informatie van de accountant van het platform.

De onderzoeksaccountant komt in september 2022 met een ‘Report of factual finding’, waarin onder meer staat dat:

• het onderzoek is uitgevoerd conform Standaard 4400 (Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden) en de VGBA;
• het rapport alleen is bedoeld voor de opdrachtgevers en zonder hun toestemming niet mag worden verspreid onder andere partijen, tenzij de wet daartoe verplicht;
• de conclusie luidt dat sommige betalingen van het handelsplatform aan de bestuurders onbevoegd zijn gedaan en zonder toestemming van de geld uitlenende Ltd.

De onderzoeker stuurt dit rapport niet aan de onderzochte personen, ook niet nadat deze meermaals om toezending hebben verzocht.

Het platform wordt failliet verklaard. De advocaat van een derde Ltd, die alle vorderingen op de oud-bestuurders heeft overgenomen, stuurt hun het rapport toe en stelt hen hoofdelijk aansprakelijk voor een bedrag van 494.593 euro. In de dagvaarding wordt ter onderbouwing van de vordering verwezen naar het rapport van de accountant. De oud-bestuurders/aandeelhouders dienen een klacht in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountant heeft:

a. geen hoor en wederhoor toegepast, terwijl hij een persoonsgericht onderzoek heeft uitgevoerd;

b. NBA-handreiking 1127 niet nageleefd;

c. Standaard 4400N niet nageleefd;

d. geen oog gehad voor de belangenverstrengeling tussen de opdrachtgevers en de beoogd gebruikers van het rapport en de daaruit volgende bedreiging voor de objectiviteit;

e. een rapport uitgebracht met feitelijke onjuistheden, dat een deugdelijke grondslag ontbeert en dat de objectieve waarheidsvinding belemmert.

Oordeel

De klacht is gegrond.

Ad a, b, c en e Onderzoek

De onderzoeker heeft geen verweerschrift ingediend en verklaart op de zitting dat zijn rapport niet de schoonheidsprijs verdient. Naar zijn inschatting was hoor en wederhoor niet nodig, omdat het onderzoek alleen om feiten ging. Bovendien had hij geen contactgegevens van de oud-bestuurders. Hij heeft bij het opstellen van zijn rapport geen rekening gehouden met de NBA-Handreikingen 1112 en 1127;  normaal gesproken voert hij dit soort werkzaamheden niet uit.

De Accountantskamer stelt vast dat de accountant in het rapport vermeldt dat Standaard 4400N van toepassing is, maar dat hij zijn rapport niet in overeenstemming met deze Standaard heeft opgesteld. In zijn rapport heeft hij namelijk een conclusie getrokken over de “onrechtmatigheid van de betalingen aan klagers” en die slaat op het object in zijn totaliteit. Zo’n conclusie trekken past niet in een rapport van feitelijke bevindingen, omdat een accountant daarin alleen rapporteert over de feitelijke bevindingen die volgen uit de werkzaamheden en geen oordeel geeft of conclusies trekt over het object in zijn totaliteit (Standaard 4400N paragraaf 5).

De accountant heeft ook niet met de beoogde gebruikers overlegd over de specifieke werkzaamheden en uitgangspunten die voor de opdracht gelden (paragraaf 3). De accountant heeft één van de bestuurders wel geïnformeerd over zijn werkzaamheden, maar deze niet met hem afgestemd. De andere klager heeft hij helemaal niet geïnformeerd over het onderzoek. Het rapport voldoet dus niet aan Standaard 4400N.

Het rapport moet worden aangemerkt als een persoonsgericht onderzoek, zoals bedoeld in NBA-handreiking 1112. Deze handreiking verstaat onder een persoonsgericht onderzoek de opdracht aan een accountant om het functioneren, handelen of nalaten van een (rechts)persoon te onderzoeken, waarbij deze werkzaamheden met een verifiërend karakter moet uitvoeren die onder andere bestaan uit het verzamelen en analyseren van al dan niet financiële gegevens en het rapporteren van de uitkomsten.

De accountant moest het salaris, de onkosten en alle financiële transacties van de klagers en hun medewerkers met het platform onderzoeken; het onderzoek was dus gericht op het handelen van de klagers. NBA-handreiking 1112 schrijft voor dat de personen op wie het onderzoek is gericht in beginsel moeten worden gehoord (paragraaf 5.1). Daardoor krijgen die de mogelijkheid om informatie te verschaffen voordat de resultaten worden gerapporteerd aan de opdrachtgever. Als het horen van een persoon achterwege is gebleven, heeft het rapport geen deugdelijke grondslag, tenzij bijzondere omstandigheden het niet-horen rechtvaardigen, zie bijvoorbeeld deze uitspraak.

De onderzochte personen zijn niet gehoord en de accountant heeft geen bijzondere omstandigheden naar voren gebracht op grond waarvan hij had mogen afzien van het horen. Op de zitting heeft de accountant desgevraagd verklaard dat hij achteraf inziet dat hij te gemakkelijk over het beginsel van hoor en wederhoor heen is gestapt.

Het rapport mist dus een deugdelijke grondslag, zodat geen waarde kan worden gehecht aan de inhoud daarvan. Een inhoudelijk beoordeling van het rapport is daarom niet nodig.

Verder is ook NBA-handreiking 1127 (Opdrachten uitgevoerd ter ondersteuning bij (potentiële) geschillen) van toepassing op de uitgevoerde werkzaamheden. Uit de opdracht zelf volgt al dat er sprake was van een (potentieel) geschil tussen de oud-bestuurders en het platform en/of de geld uitlenende Ltd1. Daar komt nog bij dat de klagers nog voor de aanvaarding van de opdracht al hadden aangegeven dat zij hun functie zouden neerleggen, wat zij uiteindelijk op 16 mei 2022 ook hebben gedaan.

De accountant heeft hierover op de zitting verklaard dat het hem pas in de loop van zijn onderzoek duidelijk is geworden dat:

• er een geschil was tussen de klagers en de opdrachtgever;
• de opdrachtgever het rapport wilde gebruiken in een civiele procedure tegen de klagers.

Een NBA-handreiking bevat nadere aanwijzingen voor de uit te voeren werkzaamheden. Van een accountant wordt verwacht dat deze kennis neemt van deze aanwijzingen en overweegt of die relevant zijn voor de opdracht. Als een accountant deze aanwijzingen niet toepast, moet deze kunnen uitleggen hoe niettemin is voldaan aan de verplichtingen, basisprincipes en essentiële werkzaamheden uit de wet- en regelgeving die nader zijn behandeld in de aanwijzingen.

Volgens NBA-handreiking 1127 is het toepassen van hoor en wederhoor van belang om tot een deugdelijke grondslag van het rapport te komen. Daarnaast moet de accountant– onder andere – in het rapport vermelden:

• of sprake is van een partijstandpunt;
• op welke informatie deze zich heeft gebaseerd;
• of deze informatie volledig is;
• hoe betrouwbaar deze informatie is;
• welke beperkingen in de ontvangen informatie relevant kunnen zijn voor de objectieve waarheidsvinding (paragrafen 4.1, 4.6, 4.7 en 4.9).

De Accountantskamer stelt vast dat de accountant:

• deze aanwijzingen niet heeft opgevolgd;
• ten onrechte geen hoor en wederhoor heeft toegepast;
• in zijn rapport niet heeft vermeld dat hij uitsluitend het standpunt van de opdrachtgever heeft weergegeven;
• aannames en vermoedens heeft gepresenteerd als feiten, zonder deze te hebben onderzocht; te stellig is geweest, door duidelijke voorbehouden of beperkingen in de uitkomsten achterwege te laten;
• zonder deugdelijke grondslag een mate van zekerheid heeft gesuggereerd door het woord conclusie te gebruiken;
• door op deze wijze te rapporteren de objectieve waarheidsvinding heeft belemmerd.

Bij het opstellen van zijn rapport heeft de accountant daarom het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid geschonden.

Ad d Bedreiging objectiviteit

Het fundamentele beginsel van objectiviteit houdt in dat een accountant zich niet ongepast mag laten beïnvloeden en niet ongepast mag vertrouwen op derden, technologie of andere factoren (paragraaf 11 VGBA). In de toelichting staat dat een accountant elke situatie die zorgt voor ongepaste beïnvloeding moet vermijden. Een accountant moet zichzelf steeds de vraag stellen of, en zo ja in hoeverre, deze gepast kan steunen op het oordeel van anderen, op informatie van anderen (bijvoorbeeld van de opdrachtgever of de eigen organisatie) of op geautomatiseerde systemen (technologie). Door zonder meer af te gaan op wat anderen aanreiken of op wat een geautomatiseerd systeem oplevert, kan immers ook sprake zijn van ongepaste beïnvloeding.

Verder wordt van een accountant verwacht dat deze omstandigheden identificeert en beoordeelt die een bedreiging kunnen zijn voor de naleving van een fundamenteel beginsel en zo nodig een toereikende maatregel neemt om zich te houden aan de fundamentele beginselen. De accountant moet deze bedreiging, de beoordeling daarvan, de toepaste maatregel en de conclusie hieromtrent vastleggen (paragraaf 21 lid 1 en 3 VGBA).

De accountant heeft ten onrechte niet onderkend dat zijn objectiviteit mogelijk werd bedreigd. In zijn rapport heeft hij zich immers uitsluitend gebaseerd op informatie die hij van zijn opdrachtgever had ontvangen en zich niet afgevraagd of deze informatie wel geschikt was om zijn onderzoek op te baseren. Hij heeft ook geen maatregel getroffen om deze mogelijke bedreiging weg te nemen en al met al in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van objectiviteit.

Maatregel

Tijdelijke doorhaling voor drie maanden. De accountant heeft de fundamentele beginselen van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid respectievelijk van objectiviteit niet nageleefd. Toen hij zich tijdens zijn onderzoek bewust werd van het geschil tussen de klagers en zijn opdrachtgever heeft hij geen acht geslagen op de aanwijzingen in NBA-handreiking 1127. Ook heeft hij zich niet gerealiseerd dat hij niet klakkeloos mocht afgaan op de informatie die hij uitsluitend van zijn opdrachtgever had gekregen.

Tot slot is van belang dat hij op de zitting onvoldoende op de hoogte bleek van de relevante wet- en regelgeving. Het wordt hem zwaar aangerekend dat hij, hoewel hij niet eerder zo’n onderzoek heeft uitgevoerd, geen enkele actie heeft ondernomen om ervoor te zorgen dat hij deze werkzaamheden in overeenstemming met wet- en regelgeving zou uitvoeren.

Annotatie Lex van Almelo

Een digitaal handelsplatform waar klanten hun vorderingen kunnen verkopen zit in geldnood. Een Ltd verstrekt een converteerbare geldlening onder de voorwaarde dat de Ltd toestemming moet geven voor transacties en financiële wijzigingen boven de 100.000 euro. Twee bestuurders van het platform stappen op als zij na de conversie van de lening de meerderheid van de aandelen verliezen. De nieuwe eigenaar heeft al voor hun vertrek een onderzoek gelast naar financiële transacties van de twee oud-bestuurders met het platform. Een registeraccountant, die later erkent dat hij nog nooit zo’n onderzoek heeft gedaan, concludeert dat sommige betalingen onbevoegd zijn gedaan en dat toestemming van de leninggever ontbrak. De onderzoeker hoort de oud-bestuurders niet en informeert één van hen niet eens over het onderzoek. De twee krijgen het rapport uiteindelijk pas van de advocaat die hun een dagvaarding stuurt als diens klant vijf ton van hen vordert.

In zijn rapport heeft accountant geschreven dat hij het onderzoek heeft gedaan conform Standaard 4400N. Hij houdt zich echter niet aan de eisen van die Standaard, die bovendien niet van toepassing is. Het gaat hier om een persoonsgericht onderzoek dat wordt ingesteld tem behoeve van een partijgeschil. Daarom zijn de NBA-handreikingen 1112 en 1127 van toepassing. En ook die heeft de onderzoeker niet gevolgd.
Volgens NBA-handreiking 1112 is hoor en wederhoor vereist, tenzij bijzondere omstandigheden het achterwege laten rechtvaardigen. Volgens NBA-handreiking 1127 is hoor en wederhoor van belang voor een deugdelijke grondslag. Deze handreiking schrijft bovendien voor dat de accountant de betrouwbaarheid en de beperkingen van de gebruikte informatie aangeeft.

Bij gebrek aan hoor en wederhoor en – in dit geval – dus een deugdelijke grondslag en door met het woord ‘conclusie’ te veel zekerheid te suggereren heeft de accountant met zijn rapport de objectieve waarheidsvinding belemmerd.

Verder heeft de accountant in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van objectiviteit door uitsluitend af te gaan op informatie van de opdrachtgever, zich daarbij niet af te vragen of deze informatie wel geschikt was om zijn onderzoek op te baseren en zonder maatregel te treffen om de objectiviteit te waarborgen.