Björn Remmerswaal

De accountancysector staat voor grote opgaven met betrekking tot de toekomst van het beroep, zo blijkt uit een rondgang langs de grote accountantskantoren en de NBA. Kantoren luiden unaniem de noodklok over de aanwas van nieuwe accountants: die is te laag. In 2022 werd bij een eerdere rondgang al duidelijk dat niet alleen de krappe arbeidsmarkt, die nagenoeg alle sectoren teistert, daaraan ten grondslag ligt.

Destijds constateerden de kantoren drie zorgwekkende trends: een afnemende aanwas vanuit de opleidingen, de verminderde populariteit van het partnermodel en accountants die steeds vaker de overstap maken naar het bedrijfsleven en ook vaker hun titel inleveren. Sinds 2022 is de situatie volgens de kantoren niet verbeterd.

En dat is niet alleen in Nederland aan de gang: ook in de VS maken kantoren zich zorgen over de aanwas en uitstroom van accountants. Het aantal studenten dat het Amerikaanse CPA-examen gaat afleggen, bereikte in 2022 het laagste punt in zeventien jaar. Enkele staten willen nu, tegen de wil in van de Amerikaanse beroepsorganisatie, de opleidingseisen versoepelen, zodat de opleiding niet langer vijf, maar vier jaar duurt.

Enthousiasmeren

Nederlandse kantoren doen er van alles aan om scholieren te enthousiasmeren voor een carrière als accountant. Maar dat is niet altijd even makkelijk, gezien de zwaarte van de opleiding en het imago van het beroep, dat te lijden heeft onder boekhoudschandalen en fraudegevallen. EY ziet de inspanningen op het gebied van recruitment "jaar over jaar" toenemen. "Daarnaast zien we een trend van minder natives die de opleiding volgen, meer mensen die de Nederlandse taal niet (goed) beheersen en met ESG zien we veel werk op ons afkomen."

'Steeds minder mensen kiezen voor het "accountancyvak pur sang.'

Flynth benadrukt dat er een flinke opgave ligt: "Er is een grote vraag naar accountancy- en auditprofessionals. Er is net als in 2022 meer werk dan capaciteit beschikbaar. Wat dat betreft hebben we als sector echt wat te doen in de aantrekkelijkheid van het vakgebied." Het kantoor heeft die handschoen ook opgepakt: "Flynth zet zich actief in voor het enthousiasmeren van scholieren en studenten voor het accountancyvak. Dat doen we onder meer door gastlessen te geven op middelbare scholen, deel te nemen aan evenementen op het gebied van studie- of beroepskeuze en het bieden van mogelijkheden tot omscholing."

PwC probeert de aantrekkelijkheid te vergroten door bijvoorbeeld in samenwerking met hogescholen minors aan te bieden en hiermee een praktijkgericht deel van de opleiding "op ons te nemen". Daarnaast verzorgt PwC met regelmaat gastcolleges. Mazars organiseert een zogenoemde Audit Experience, waarbij studenten drie dagen lang mogen ervaren hoe het is om accountant te zijn.

'Het is goed om ook serieus te kijken naar mensen met een andere studieachtergrond.'

BDO merkt op dat steeds minder mensen kiezen voor het "accountancyvak pur sang". Maar door de bredere ontwikkeling van het vakgebied ontstaan er wel andere mogelijkheden volgens het kantoor. "Ook atypische studies bevatten de juiste competenties die nodig zijn voor een carrière bij BDO. We bespreken dit regelmatig met hbo's en universiteiten en zijn actief op middelbare scholen om jongeren alvast enthousiast te maken voor het vakgebied en de dynamiek die het met zich meebrengt."

KPMG laat weten dat studenten die accountant willen worden, meteen bij KPMG mogen komen werken, ongeacht de vooropleiding, zolang er maar wel een financiële component in de opleiding zit. "Hierdoor trekken we bijvoorbeeld ook studenten aan die vanuit hele andere sectoren komen, zoals de Hotelschool." Baker Tilly kijkt ook verder: "Vroeger was bij nieuwe medewerkers een bedrijfseconomische achtergrond vanzelfsprekend, maar het is goed om ook serieus te kijken naar mensen met een andere studieachtergrond."

Verloop

Alle kantoren geven aan dat het behouden van mensen vanwege de krapte ook een topprioriteit is. Flynth vat dat mooi samen: "Retentie is het nieuwe werven." Daarvoor zetten alle kantoren de gebruikelijke wapens in: veel mogelijkheden om thuis te werken, flexibele werktijden, ontwikkelmogelijkheden, oog voor de juiste werk-privébalans en een goed salaris.

'Retentie is het nieuwe werven.'

KPMG heeft speciaal voor de werk-privébalans het zogenoemde PTO-programma (Predictability, Teaming and Open Communication) opgezet. "Waarbij we elke ochtend met het team in gesprek gaan over zaken als energiemanagement, werklocatie, taakverdeling en werktijden."

Over de grens

Inmiddels kijken de kantoren ook steeds vaker over de grens om capaciteitsproblemen op te lossen. PwC: "Het is uitdagend om genoeg Nederlandstalige accountants op de arbeidsmarkt te vinden. Dat zal op korte termijn niet veranderen. PwC werkt daarom met accountants van PwC uit andere landen van ons netwerk op onze controles."

'Het is uitdagend om genoeg Nederlandstalige accountants op de arbeidsmarkt te vinden.'

KPMG neemt ook "steeds meer" buitenlandse accountants aan, "maar de behoefte aan Nederlandstalige accountants blijft".

Ook Deloitte kijkt over de grens en pleit voor andere regels met betrekking tot hoe we in Nederland omgaan met internationale accountantstitels. "Er moet echt wat worden gedaan aan het eenvoudiger kunnen omzetten van de internationale accountantstitel naar de Nederlandse RA-titel. Veel medewerkers bij Deloitte zijn internationaal, uitstekend opgeleid, maar mogen met hun titel geen jaarrekening tekenen. Conversie is nu nog ingewikkeld en duurt lang."

De opleiding

Naast het enthousiasmeren van aankomende studenten, zijn de kantoren tegelijkertijd kritisch over de opleiding zelf. PwC vindt dat de sector ervoor moet zorgen dat de opleiding beter aansluit op wat er in de praktijk van een accountant wordt gevraagd. "Het beroep is door de jaren heen ontzettend veranderd en de opleiding past zich daarop aan met het stapelen van thema's zoals fraude en ESG. Als de prioriteit in kennis en vaardigheden van de accountant door de jaren heen anders komt te liggen, moet de opleiding daarin mee."

'Er moet echt wat worden gedaan aan het eenvoudiger kunnen omzetten van de internationale accountantstitel naar de Nederlandse RA-titel.'

De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) wordt door bijna alle kantoren genoemd als een van de belangrijkste ontwikkelingen in het vakgebied. Deloitte: "De rol van de accountant wint de komende jaren aan maatschappelijke relevantie door ESG wet- en regelgeving en maakt ook dat het beroep breder wordt. We investeren veel in de ontwikkeling van onze mensen, maar ook in de ontwikkeling van opleiding en onderzoek."

Afgelopen jaar is er in de politiek ook het een en ander te doen geweest over de voertaal van colleges. Door colleges niet meer in het Engels aan te bieden, zou de toestroom van buitenlandse studenten moeten verminderen. Deloitte ziet dat als een negatieve ontwikkeling voor de accountancy: "De politieke discussie die wordt gevoerd om de colleges alleen nog maar in het Nederlands aan te bieden, vergroot de toegankelijkheid van de opleiding geenszins."

'We juichen de voorstellen om de opzet van de accountantsopleiding te veranderen toe.'

KPMG noemt enkele initiatieven waarmee zij zich actief mengen in hoe de opleiding van de toekomst eruitziet: "Het afgelopen jaar deden we mee aan meerdere werkgroepen over dit onderwerp, zoals een rondetafelgesprek met de Expertgroep Educatie, die hebben gerapporteerd aan de kwartiermakers. Ook is er vanuit de NBA een ESG-werkgroep (inclusief opleiding) waarin we meedenken met de invoering van de CSRD binnen de theoretische en praktijkopleiding. We volgen ook pilots zoals bij de VU (met college in één week in plaats van elke vrijdag) met veel interesse."

De expertgroep die KPMG noemt, pleit voor een basistitel voor alle accountants, waarna verdere specialisatie optioneel is en er diverse ontwikkelpaden zijn. Dat moet het 'stapelen' van thema's binnen het beroep oplossen. Baker Tilly geeft aan daar ook voorstander van te zijn: "We juichen de voorstellen om de opzet van de accountantsopleiding te veranderen toe. Aanpassing van lengte en inhoud kunnen de aantrekkelijkheid van het beroep vergroten."

De toekomst

Gevraagd naar hoe de arbeidsmarkt zich het komende jaar gaat ontwikkelen, zijn alle kantoren het erover eens dat de vraag naar accountants onverminderd hoog blijft. BDO denkt zelfs dat die zal toenemen: "Dat betekent dat we anders moeten kijken naar talent en innovatiever moeten worden in het aantrekken ervan." Dat wil het kantoor onder meer doen door steeds meer datagedreven te werken en ook te kijken naar talent over de grens.

Flynth verwacht door grote overnames en de actieve rol van private equity-partijen dat de arbeidsmarkt weerbarstig blijft de komende periode. "Voor Flynth biedt dit ook mogelijkheden op de arbeidsmarkt, omdat we in dat opzicht wat voorlopen op de markt, met de overname van accon en Astrium in 2022."

'ESG zou nog tot een positieve boost van de aanwas kunnen leiden.'

Ook artificiële intelligentie (AI) is niet aan de kantoren voorbijgegaan, als een tool die mogelijk wat verlichting kan geven. Deloitte: "We werken nauw samen met Universiteit Tilburg om nieuwe AI-toepassingen te ontwikkelen en we hebben binnen Deloitte onze eigen AI-tool ontwikkeld, die standaardwerkzaamheden deels overneemt. Het werk van onze accountants wordt daarmee interessanter en uitdagender en het verlaagt de werkdruk."

EY verwacht dat de arbeidsmarkt voor nieuwkomers zal stabiliseren, maar "met name bij werving van ervaren mensen blijft het moeilijk. ESG zou nog tot een positieve boost van de aanwas kunnen leiden". Ook Baker Tilly ziet ESG als mogelijk aspect dat het werk "aantrekkelijker maakt voor professionals".

PwC wijst ook op de tijd die het duurt voordat maatregelen effect hebben. "Het blijft uitdagend om Nederlandstalige accountants te vinden, dat zal op korte termijn niet veranderen. Om die aanwas te vergroten, is een deel van de oplossing om de opleiding aantrekkelijker te maken. Maar voordat dat positieve effect doorsijpelt naar de arbeidsmarkt, zijn we enkele jaren verder."

• Financial Times: 'Dire shortage of accountants prompts calls for shake-up'
• CNBC: 'The No. 1 in-demand remote job companies are hiring for—it can pay over $100,000 a year'
• Rapport Expertgroep Educatie
• Rondgang Accountant.nl 2022: 'Baanbrekende arbeidsmarkt, ook voor accountants'