Er is al veel gezegd over de geconstateerde examenfraudes bij accountantskantoren. Marjan Heemskerk wil graag een andere kant belichten.

Discussie Column 24 oktober 2023

Examenfraude: Hoe komt dat nu?

De examenfraudes die plaatsvonden en voor het terugtreden van bestuurders en partners zorgden, zijn natuurlijk een dankbaar onderwerp voor een column. Voordat jullie gaan denken 'Oh, weer een column over dat het zo verschrikkelijk is en ethisch onjuist', waarschuw ik jullie alvast. Ik wil graag ook een andere kant belichten. En voordat iedereen gaat denken dat ik deze examenfraudes ga goedpraten: Dat zeker niet.

Maatregelen

In de verschillende berichten wordt al direct gesproken over maatregelen. Zo wordt er gepleit voor strenger toezicht op de examens. Voor het minder fraudegevoelig maken van de examens. En voor het belang om de beroepseed nogmaals onder de aandacht te brengen bij accountants. Want accountants zouden intrinsiek gemotiveerd moeten zijn om dit niet te laten gebeuren.

Deze uitspraken snap ik allemaal. Want naar de buitenwereld toe is het natuurlijk gezichtsverlies dat we als beroepsgroep op zo'n manier weer in het nieuws komen. Het maatschappelijk verkeer heeft er al weinig vertrouwen in. Klanten betalen veel voor accountantsdiensten. En van dergelijke nieuwsberichten heeft iedere accountant last. Niet alleen de accountants die bij de desbetreffende kantoren werken.

De reden 

Voordat we halsoverkop allemaal nieuwe, strengere maatregelen gaan implementeren, zou ik willen voorstellen dat er ook eens goed wordt gekeken naar de reden van deze examenfraudes. Waarom frauderen accountants? Volgens mij ligt dat aan twee belangrijke zaken.

Allereerst de bekende tijdsdruk en het personeelstekort in de sector. Er wordt al de hele tijd druk uitgeoefend op jou als accountant; door veeleisende klanten, teams die werken volgens een onhaalbare planning, dossier-eisen die alleen maar oplopen. Dan kun je je best voorstellen dat de motivatie om nog een training te volgen na zo'n dag niet echt hoog is.

En dan komen we bij de tweede reden voor frauderende accountants, die daarmee volgens mij sterk samenhangt: de toegevoegde waarde. Als accountants nu de toegevoegde waarde van die grote hoeveelheid verplichte trainingen en cursussen zien, zijn ze ook gemotiveerder om deze te volgen. Ongeacht of dat na een drukke dag plaatsvindt.

Ik moet bekennen dat ik als accountant in business de afgelopen jaren ook trainingen heb moeten volgen waarvan ik wist dat ze voor mij, nu maar ook in de toekomst, geen enkele toegevoegde waarde hadden. Je doet ze dan 'omdat het nu eenmaal moet'.

Je kunt je ook afvragen of het kopiëren van werkprogramma's vanuit voorgaande jaren niet een vorm van fraude is. Of het invullen van een checklist zonder deze daadwerkelijk te lezen of te begrijpen. Dat is wat er in de dagelijkse praktijk gebeurt. En dat wordt vanuit de top ook zo gedaan en gestimuleerd. Zijn we dan echt zo verbaasd dat er fraude plaatsvindt bij examens?

Wat zou wel werken?

Ik hoop dan ook dat de accountantsorganisaties, maar zeker ook de toezichthoudende organisaties, goed naar de redenen van de fraudes gaan kijken. Voordat er weer een nieuwe checklist komt. Of strenger toezicht. Of hardere maatregelen. Kijk naar de oorzaken van de fraude en pak die aan.

En als er dan nieuwe trainingen of cursussen komen, pak het dan eens wat creatiever aan. Er zijn zoveel meer methodes beschikbaar om te toetsen of mensen iets begrepen hebben. Ga eens in overleg met een onderwijskundige. Als de inhoud echt zo belangrijk wordt gevonden, zorg dan dat de teams samenkomen op kantoor om die cursus te volgen. En plak er meteen een teambespreking of teambuilding activiteit aan vast. Zo creëer je toegevoegde waarde.