Neem een moestuin
Wat begon als een stapel dubieuze hypotheken in de VS werd al rap een brede kredietcrisis, waarin banken omvielen omdat ze hun hand hadden overspeeld en geen garanties meer konden bieden tegenover de tegoeden van hun klanten. Geen andere bank meer te vinden om weer geld van te lenen en zo de illusie hoog te houden.
Marc Schweppe
Fortis en vooral Icesave brachten de crisis in onze huiskamers. Bij beleggen krijg je geen garanties voor de toekomst, maar je spaargeld zou toch veilig moeten zijn bij een keurige bank met een A-rating uit een net zo keurig landje. Niet dus.
Daarom worden er nu vragen gesteld bij het toezicht op de bancaire wereld door de centrale banken in Europa en elders. IJsland mag ondertussen aankloppen bij het IMF.
Hongarije lijkt in Europa het volgende zorgenkind te gaan worden. Tot voor kort een veelbelovende parel aan de Groot-Europese ketting, nu een land waarin de inflatie twee procent per dag bedraagt. Dat klinkt als een bananenrepubliek.
Wie volgt? In ieder geval zijn we het er over eens dat ons een bijna ongekend diepe recessie te wachten staat.
Duitsland trachtte na de Eerste Wereldoorlog door bewuste inflatie een antwoord te verzinnen op zijn immense verplichting tot herstelbetalingen. Tussen 1921 en 1923 steeg de prijs van een kilo brood daardoor van vier mark tot tweehonderd miljard (!) mark; een kwestie van geld blijven bijdrukken zonder dat daar iets tegenover staat.
Vlak na de oorlog begonnen we in Nederland allemaal samen aan onze financiële wederopbouw met het tientje van Lieftinck. Vier jaar later maakte hij op één dag de gulden zomaar even dertig procent minder waard.
Alles kan, rondom ons financiële stelsel. Zelfs binnen enkele uren beslissingen afdwingen waar we normaal gesproken jaren over zouden doen; dat bewijzen de afgelopen weken maar weer.
In het licht van de ontwikkelingen lijkt het goed de gebeurtenissen in de jaren dertig nog eens zorgvuldig te bezien. Ook toen speelden banken immers een centrale rol. Eén woord was ook toen al cruciaal: vertrouwen.
Als dat vertrouwen in het financiële systeem verdwijnt, wat is het geld zelf dan nog waard? Je koopt een comfortabel huis of een mooie glanzende auto immers voor een stapeltje vrolijk bedrukt papier, omdat we samen hebben afgesproken dat dat papier een bepaalde waarde heeft.
Als ook een centrale bank die waarde niet meer kan garanderen, wat dan? Moeten we weer vertrouwen op een goudvoorraad als ruggengraat van een financieel stelsel? Onderaan de streep is dat ook niet meer dan fraai glanzend metaal. Je kunt het niet eten, je kunt er geen jas van maken, je kunt er niet in wonen.
Waar eindigt, kortom, deze krachtige aanval op ons economische stelsel? Moeten we straks stappen terug zetten in de ontwikkeling van de moderne economie? Komen we weer uit bij ouderwetse ruilhandel: jouw koe voor mijn zakken met graan? Kunnen accountants dan alleen nog de voorraad komen opnemen?
Je mag van harte hopen dat we heel ver van een dergelijk scenario verwijderd blijven. Maar de eerste gerespecteerde hoogleraar riep recent de vraag al even op. Een aantal jaren geleden werd de eerste deskundige die de huidige kredietcrisis in zijn volle omvang zag aankomen ook voor gek verklaard.
Hoe lang is uw geld zijn geld nog waard, of het nu op de bank staat, in de kluis ligt of in een matras verstopt zit? Misschien moet u toch maar weer op een boerderij gaan wonen. Met vier koeien, zes varkens, tien kippen en een veld met aardappelen. Of neem in ieder geval een moestuin. Je weet immers maar nooit.
Marc Schweppe is senior adviseur beleidscommunicatie bij de NBA. Hij schrijft op persoonlijke titel.