Opinie

MCA, accountantssector en AFM kennen de oorzaken niet

Omdat mensen waarnemingsfouten maken is het nog veel te vroeg om oorzaak-gevolg-relaties te trekken. Er is meer onderzoek nodig dan een zelfanalyse.

De Monitoring Commissie Accountancy heeft bij de samenstelling van het net verschenen rapport Veranderen in het Publiek Belang een grote hoeveelheid werk geleverd om haar opdracht uit te voeren. De commissie bespreekt oorzaken, maatregelen en effecten.

Bij de inventarisatie van de oorzaken stelt de commissie vast dat er sprake is van verwaarlozing van vaktechnische kennis, dat men onvoldoende kennis heeft van bedrijfsprocessen, dat de professioneel-kritische houding verder moet worden ontwikkeld, dat budgetten vaak ontoereikend zijn en dat verschillende accountants verschillend denken over wat onder kwaliteit moet worden verstaan.

Al deze tekortkomingen komen niet uit de koker van de commissie, maar zijn afkomstig van de AFM en worden bovendien onderschreven door de sector. Uitvraag door de commissie bij de kantoren heeft ook nog gevonden dat problemen onder het kleed zijn geveegd: root causes van geconstateerde fouten, verdienmodellen en leiderschap. Mijn probleem met deze opsomming is dat mensen zeggen dat dit de oorzaken van tekort schietende kwaliteit zijn. Maar is dat wel waar?

Als ik professioneel-sceptisch ben, dan moet ik onmiddellijk aan de allegorie van de grot denken, van Plato. Hierin wordt het volgende voorgesteld: Een aantal gevangenen zit vastgebonden, met de rug naar de ingang van een grot. Zij zien alleen de achterwand van de grot voor zich. Ze kunnen hun hoofden niet bewegen en kunnen zichzelf en elkaar niet zien. Ze zitten daar al hun hele leven.

Achter de gevangenen brandt een vuur en tussen het vuur en de gevangen staat een levenshoge muur. Net aan de andere kant van de muur lopen mensen met bundels op hun hoofd van stenen, hout, dieren. De schaduw van deze bundels is alles dat de gevangene zien geprojecteerd op de muur waar zij tegenaan kijken. De schaduwen van de mensen blijven verborgen achter de muur. Dat is hun realiteit.

Als men een gevangene zou bevrijden, zou de werkelijkheid hem verwarren. Als hij  vervolgens zou besluiten terug te keren naar de grot om de werkelijkheid te vertellen aan zijn medegevangenen, dan zou hij hoon tegemoet mogen zien en onbegrip.  Zij zien immers alleen schaduwen en kunnen zich niet voorstellen hoe de werkelijkheid eruit ziet.

Plato wilde met die allegorie laten zien dat wat mensen zeggen zeker niet de waarheid reflecteert. Met andere woorden: of de door AFM en accountantssector aangedragen problemen ook de root causes zijn is niet beantwoord door het aan hen te vragen. Zowel AFM als de sector kunnen immers de gevangenen zijn van hun eigen oorzaak-gevolg-conclusies.

Er is nog veel meer onderzoek nodig voor we weten wat de oorzaken zijn. Het zou daarom goed zijn als een bescheidener rol werd aangemeten door alle partijen, waar het gaat om de benoeming van oorzaak-gevolgrelaties: accountantssector, AFM en monitoringcommissie.

Deze column is een verkorte versie van een opinie in het FD van 16 novemer 2016.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Jan Bouwens is hoogleraar accounting UvA en research fellow University of Cambridge.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.