Even geduld aub?
Accountants hebben te maken met deadlines. Enerzijds is het maatschappelijk wenselijk dat organisaties hun stakeholders tijdig voorzien van (niet-)financiële informatie en dat ook tijdig wordt voorzien in de maatschappelijke behoefte aan zekerheid over die informatie. Anderzijds stelt de sector-oorzakenanalyse terecht dat "…het uitvoeren van toereikende werkzaamheden boven het halen van deadlines gaat…"
Tijdigheid en betrouwbaarheid dragen bij aan relevantie, maar zijn ook van invloed op elkaar. Zo kan de omvang van de voorziening voor incourante voorraden beter worden bepaald en gecontroleerd, als wordt gewacht tot helder is welke voorraad is verkocht en welke niet. Dit geldt ook voor de omvang van een voorziening uit hoofde van een rechtszaak, als wordt gewacht op de uitspraak van een rechter.
Het is helder dat de accountant geen goedkeurende verklaring kan verstrekken voordat hij voldoende en geschikte controle-informatie heeft verkregen. Wanneer dat moment echter is bereikt en hoe de afweging tussen tijdigheid van informatie en de mogelijkheid om extra zekerheid te verkrijgen gemaakt moet worden, dat vereist professionele oordeelsvorming.
Laat ik de recente Amerikaanse belastinghervorming als voorbeeld nemen. Op 22 december 2017 ondertekende president Trump de Tax Cuts and Jobs Act. Doordat de wet voor balansdatum is aangenomen moeten ondernemingen met activiteiten in de Verenigde Staten hiermee nu rekening houden bij de waardering van de belastinglatenties. De impact hiervan kan significant zijn en de complexiteit van alle wijzigingen zorgt ervoor dat veel ondernemingen een grote uitdaging hebben om alle effecten door te rekenen en te verwerken in de jaarrekening 2017. De SEC heeft om die reden Amerikaanse bedrijven wat verlichting gegeven. Zij hebben de mogelijkheid om, afhankelijk van de situatie, bepaalde effecten op basis van een redelijke schatting of zelfs nog helemaal niet te verwerken in de jaarrekening 2017.
In Nederland valt niet te verwachten dat die faciliteit wordt geboden en dus zal iedere onderneming de effecten in de 2017 jaarrekening moeten verwerken op basis van een goed onderbouwde schatting, als volledige doorrekening niet mogelijk is. Dat levert inherent onzekerheid op bij de controle van de belastingpositie. Die onzekerheid heeft een relatie met de tijdigheid van de afronding van de controle. Immers, de mogelijkheid om de belastingpositie op basis van de nieuwe wetgeving betrouwbaar te bepalen en de mogelijkheid om dat vervolgens in detail te controleren, zal toenemen als meer tijd wordt genomen door onderneming en accountant.
De accountant zal een oordeel moeten vormen of de schatting van de onderneming voldoende robuust is om tot een goedkeurende verklaring te komen en als dat niet het geval is wat daarvan de consequenties zijn. Is het mogelijk om het vereiste niveau van zekerheid te verkrijgen als er een extra week voor wordt uitgetrokken? Of vereist dit nog één, twee of drie maanden extra werk? Is het maatschappelijk aanvaardbaar om vanwege deze post de publicatie van gecontroleerde cijfers zo lang uit te stellen? Als dat niet het geval is en een onzekerheid resteert, is die onzekerheid dan voldoende toegelicht en wat zijn de consequenties voor de verklaring als wordt besloten om toch af te ronden? Kan dit worden geadresseerd in een key audit matter in de uitgebreide controleverklaring, of zijn andere aanpassingen vereist?
De Amerikaanse belastinghervorming is slechts een voorbeeld. Maar er zullen altijd situaties zijn waarin de accountant een soortgelijke call moet maken. Het is onderdeel van de rol van de accountant om informatie te wegen en tot een conclusie te komen. Daarbij is het maatschappelijk onwenselijk dat accountants maar eindeloos doorcontroleren, net zolang totdat ze geen enkel gevoel van onzekerheid meer voelen. Een voldoende tijdig oordeel is van belang voor de relevantie ervan voor de gebruiker.
Het auditseizoen is volop in gang. Er zullen weer lastige afwegingen gemaakt moeten worden de komende maanden. Afwegingen die zich niet altijd laten vangen in gedetailleerde regelgeving of technologische hulpmiddelen. Dan komt het aan op de professionele oordeelsvorming van een accountant, met een rechte rug en oog voor het maatschappelijk belang. Maar is dit niet precies wat ons beroep zo mooi maakt?