Opinie

Twintig jaar

Precies twintig jaar geleden, op 20 augustus 1998, was mijn eerste werkdag bij PwC. De tijd is sindsdien voorbijgevlogen.

In mijn eerste twintig jaar als accountant heb ik veel mogen leren van ervaren collega's, uitdagende controles en andere opdrachten gedaan, me kunnen ontwikkelen tot verslaggevingsspecialist, de mogelijkheid gekregen om mijn werk als accountant te combineren met promotie-onderzoek, docent- en later hoogleraarschap. En de uitdagingen en ontwikkelmogelijkheden voor de komende twintig jaar zullen ongetwijfeld niet minder zijn.

Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de oudere generatie van toen vond dat de nieuwe generatie andere prioriteiten had dan zij, minder ambitieus was dan zij en voor het grootste deel binnen een paar jaar weg zou zijn. En ze hadden gelijk. Onze ambities waren anders dan die van hun. Een groot aantal van mijn jaargenoten heeft inderdaad op enig moment gekozen voor een mooie, vaak financiële, functie in het bedrijfsleven. Voor de meesten zal dat in lijn zijn geweest met de plannen die ze hadden toen ze in 1998 startten.

De vraag is of dit ooit anders zal zijn. De mogelijkheden voor een jonge, afgestudeerde accountant zijn talrijk. Wie zich binnen de sector verder wil ontwikkelen kan alle kansen grijpen die hij of zij ziet, maar voor wie dat buiten de sector wil doen zijn de kansen ook talrijk. Het is en blijft een uitdaging voor de sector om goede mensen te behouden, zeker nu met technologische veranderingen de opbouw van teams zal wijzigen. In essentie is het vraagstuk dat de sector nu heeft met de nieuwe generatie talenten volgens mij niet anders dan de sector twintig jaar geleden met ons had. En dat de sector jaarlijks honderden goed opgeleide, ervaren financiële professionals aflevert die hun kennis en kunde bij andere organisaties inzetten, is ook een belangrijke functie van de sector.

Is de sector in de afgelopen twintig jaar wezenlijk veranderd? Ja en nee. Een groot deel van onze rol betreft het geven van zekerheid bij financiële informatie, over het algemeen de jaarrekening. Die jaarrekening heeft wijzigingen ondergaan. IFRS is ingevoerd voor beursgenoteerde ondernemingen, individuele standaarden en richtlijnen zijn ingevoerd of gewijzigd en ook het bestuursverslag heeft een ontwikkeling doorgemaakt. De essentie van de jaarverslaggeving is sinds 1998 echter niet veel veranderd. Ook de rol van de accountant en de essentie van de controle zijn voor een groot deel vergelijkbaar met 1998. In het eerste vaktechnisch bulletin van PwC dat uitkwam na mijn indiensttreding stond al een artikel over datamining en op één van mijn eerste opdrachten ging ik met ACL aan de slag. Over de behoefte van stakeholders aan zekerheid over niet-financiële informatie werd ook toen al door vooraanstaande beroepsbeoefenaren enthousiast gefilosofeerd terwijl sceptici vonden dat de accountant bij zijn financiële leest moest blijven.

Maar er is ook heel veel wel veranderd. Waar we in 1998 weliswaar een laptop en elektronisch dossier hadden, waren papier, pen en rekenmachine belangrijke hulpmiddelen in mijn eerste jaren. Sjouwen met kisten vol hardcopy dossiers, het leren vinken waarbij verschillende kleuren en tekens bij de vink ieder een eigen betekenis hadden, het faxen van rapportages. Geen mobiele telefoon, maar het telefoonnummer van je klant achterlaten op kantoor voor als iemand je dringend nodig had.

Sinds 1998 is veel geïnvesteerd in technologie en vergeleken met toen zijn de technologische hulpmiddelen veel beter. Directe toegang tot vaktechnische kennis en tools draagt bij aan de effectiviteit van de controle, technologie maakt heel veel controlewerkzaamheden bovendien veel efficiënter uitvoerbaar, waardoor tijd wordt vrijgemaakt voor goede discussie en oordeelsvorming. Een logische structuur van het elektronische dossier zorgt ervoor dat teams door het dossier worden geholpen om de juiste dingen te doen. En toepassing van data-analyse heeft zijn vrijblijvendheid definitief verloren.

De kwaliteit van de vastlegging van informatie in de dossiers tussen 1998 en nu is een verschil van dag en nacht. Ik kan me nog goed herinneren dat het behoorlijk slikken was toen de regel werd ingevoerd dat het dossier af moest zijn voordat er mocht worden afgetekend. Nu vinden we dat de normaalste zaak van de wereld, maar in 1998 was dat echt wel anders. Als ik mensen soms hoor of zie beweren dat vroeger alles beter was en de kwaliteit van de controle achteruit zou zijn gegaan, kan ik dat moeilijk plaatsen. Het was vroeger misschien minder zichtbaar. Stakeholders zijn nu veel kritischer en hebben veel meer dan in 1998 een mening over wat de accountant doet en hoe de accountant het doet. Een stevige externe toezichthouder heeft zijn intrede gedaan en brengt kritische rapportages uit over bevindingen uit dossierreviews en andere onderzoeken. Maar beweringen dat de kwaliteit van controles en controledossiers de afgelopen decennia is gedaald missen volgens mij realiteitszin. De kennis binnen controleteams van controlestandaarden en de discipline ten aanzien van bijvoorbeeld de uitvoering van steekproeven en dossiervorming is in mijn beleving vele malen hoger dan in 1998.  

De technologische ontwikkeling van de afgelopen twintig jaar heeft de mensen niet overbodig gemaakt. Integendeel, de vraag naar accountants lijkt groter dan ooit. Het zijn nog steeds de mensen die het verschil maken. Accountants die hun kennis overbrengen en teamleden coachen. Accountants met een passie voor hun vak en vaktechniek, die een professioneel oordeel vormen, hun rug recht houden en het bestuur van de gecontroleerde organisatie uitleggen waarom ze iets niet moeten willen. Accountants die hun werk goed willen doen en hun bijdrage leveren aan een beter functionerend economisch verkeer. Die accountants waren er in 1998 en die accountants zijn er nu. En zaken als diversiteit, waarden, het publiek belang, cultuur en gedrag en het leren van fouten staan inmiddels hoog op de agenda. Onderwerpen waarvan ik me niet kan herinneren dat ze in 1998 zo vaak onderwerp van gesprek waren als nu, maar die wel van belang zijn voor het realiseren van onze kwaliteitsambities.

Dat het nog beter kan en moet valt niet te ontkennen en moet prioriteit blijven voor de sector. Daarom zal de hele sector ervoor moeten zorgen dat de investeringen in kwaliteit, technologie en mensen, zoals die in de afgelopen jaren zijn gedaan, onverminderd door blijven gaan en we ook in de komende twintig jaar stappen vooruit maken. Te beginnen met de stappen die we vandaag en morgen kunnen zetten. Als we dat doen, dan kan het niet anders dan dat ook onze stakeholders de positieve effecten daarvan gaan zien en ervaren.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Arjan Brouwer is partner bij PwC en hoogleraar externe verslaggeving aan de VU Amsterdam.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.