Opinie 13 september 2019

Innovatie in accountantsland

Er is al enige tijd een levendige discussie losgebarsten in accountantsland over de noodzakelijke vernieuwingen in onze dienstverlening. Innoveren is het magische woord en ieder gerespecteerde professionele dienstverlener noemt zich innovatief in zijn dienstverlening.

Hoewel er meerdere definities en talloze interpretaties van innoveren zijn,  is het meer dan een oppervlakkige verandering. Het vereist meer dan het toepassen van een andere, nieuwe software-oplossing om ons werk efficiënter of effectiever uit te voeren. Het verbeteren van processen door gebruik te maken van technologische vernieuwingen ken ik al zolang ik als accountant werkzaam  ben. Maar de innovatie in de hedendaagse economie is meer dan dat. De voorbeelden van innovatie en de disruptie die dit tot gevolg had op bepaalde sectoren zijn bekend. Ook in de financiële wereld, maar tot dusverre met name in de business to consumer (B2C)-markt. In onze B2B-markt ontspringen we de dans nog, maar voor hoe lang?

De traditionele dienstverlening in de accountancy is grofweg te verdelen in audit, samenstelpraktijk, fiscaal en HR.  Kijkende naar omvang van relaties kunnen we onderscheid aanbrengen tussen mkb (i) met multidisciplinaire dienstverlening van samenstellen, fiscale dienstverlening en HR, en grotere ondernemingen (ii) waar auditdiensten worden verleend, al dan niet in combinatie met andere diensten. Het aantal kantoren dat bevoegd is om wettelijke controles uit te voeren is al jaren dalende en dit zal nog wel even doorgaan.  

Dus als we praten over innovatie in onze branche raakt dit alle bovenstaande disciplines en niet slechts de auditpraktijk. Het midden- en kleinbedrijf in Nederland is enorm en zo ook de vertegenwoordiging ervan in het klantenbestand van de meeste accountantsorganisaties. Te vaak wordt de discussie gevoerd door en over de grote accountantsorganisaties en hun dienstverlening. Hoewel het belang van een goede audit bij organisaties van openbaar belang groot is, hebben wij meer uitdagingen in onze branche, willen we de juiste diensten leveren in de hedendaagse economie.

Willen we als beroepsgroep relevant blijven, dan zullen we meer moeten doen dan technologische vernieuwingen toepassen. We zullen de technologische mogelijkheden die ons nu, meer dan de jaren ervoor, tot onze beschikking staan moeten gebruiken, om die waarde te leveren aan onze klanten waar ze echt behoefte aan hebben. Met andere woorden: zet de klantvraag als primaire uitkomst van onze dienstverlening. Doen we dit niet, dan zullen anderen dit gaan doen. Dan zal onze reputatie als vertrouwenspersoon en/of onafhankelijke professional ons niet langer beschermen tegen de digitale disruptors.

Iedereen zal zijn eigen mening hebben over het bovenstaande, maar velen zullen bevestigen dat er iets moet gebeuren. De vraag is alleen hoe. Ik vind dat we hierbij niet op anderen moeten wachten om ons probleem op te lossen, we zullen het zelf moeten doen. Mijn kantoor heeft hier de laatste jaren fors op ingezet. Begonnen als een enorme uitdaging, maar de talloze kansen zijn inmiddels zichtbaar. Uiteraard gaat dit gepaard met de nodige bedreigingen. Maar zoals ik al zei moet het niet alleen gaan om procesverbetering, maar zullen we ook moeten kijken naar onze relevante positie als accountant en adviseur. En hierbij keuzes maken, ook als ze niet makkelijk en mogelijk kostbaar zijn.

Het gaat daarbij niet alleen om de accountant in zijn traditionele rollen in het accountantsdomein, maar ook om zijn samenwerking binnen multidisciplinaire organisaties in zo breed mogelijke zin.

Innovatie in de accountantssector en het tempo waarin dit gebeurt, is afhankelijk van de bereidheid tot veranderen. En dat hangt sterk af van in hoeverre de accountant in staat is om de vraag van de klant voorop te stellen in zijn dienstverlening

Enkele stellingen rondom Innovatie in accountantsland

• De actuele focus op het bereiken van efficiency in de audit vertraagt het innovatieproces in de auditpraktijk c.q. de adoptie van integrale data analytics.
• Data analytics is de oplossing om de verwachtingskloof tussen auditor en klant te dichten doordat we in staat zijn om de bedrijfsprocessen integraal te analyseren.
• Data analytics is de oplossing om de verwachtingskloof in het maatschappelijk verkeer te dichten rondom de rol van de accountant bij het opsporen van fraude.
• Het kunnen toepassen van 'real time accountancy' in onze 'real time economie' is de toekomstige relevantie van het accountantsberoep.
• Data integriteit en betrouwbaarheid van data (data assurance) is de noodzakelijke voorwaarde voor een volledig data gedreven accountancy.
• De huidige controlestandaarden verhinderen de toepassing van integrale data analyse in de auditpraktijk en vertragen hiermee het innovatieproces.
• Complexe organisaties met complexe (IT-)systemen vereisen de toepassing van integrale data analytics om een volkomen audit uit te voeren.
• Het uitvoeren van analyses op enkel de financiële data (grootboekanalyses) en/of het uitvoeren van benchmarking is onvoldoende om de stap te maken van accountant naar 'business advisor'.
• Innovatie in de accountantspraktijk vereist het doorlopen van het juiste proces en te starten met optimaal inzetten van de diverse Business Intelligence (BI) oplossingen en daarna de stap naar het mogelijk inzetten van Artificial Intelligence (AI).
• Datagedreven dienstverlening ondersteunt de ontwikkeling van diverse nieuwe soorten van (data) assurance en assurance reporting, waarbij de accountant een significante rol te spelen heeft.
• Een datagedreven dienstverlening verhoogt het professioneel serviceniveau tot een nieuwe standaard, gericht op het verlenen van toegevoegde waarde op het gebied van bedrijfsvraagstukken en evolueert de accountant tot (strategische) business advisor.
• De accountant die niet in staat is om uit zijn comfortzone te komen en vasthoudt aan de huidige manier van dienstverlening is in de toekomst overbodig.
• De nieuwe omgeving van datagedreven dienstverlening is een mix van technologie, analytics en menselijke inspanning.
• Traditionele audit moet evolueren naar continuous monitoring om relevant te blijven voor onze opdrachtgevers. De eerste stap is die van traditionele audit naar continuous audit, zijnde het periodiek analyseren van de bedrijfsprocessen met gebruik van integrale data analytics. De tweede stap is die van continuous audit naar continuous monitoring, waarbij periodieke analyses leiden tot het verbeteren van de bedrijfsprocessen van de organisatie;
• De moderne accountant die geen cruciale rol speelt  bij continuous monitoring zal niet in staat zijn te opereren als een door de organisatie gewenste business advisor.
• Als business advisor is de accountant in staat om op betrouwbare wijze financiële data en proces data van een organisatie te verbinden met externe data alsook het gebruik van niet-financiële data.
• Onafhankelijkheidsrichtlijnen in de auditpraktijk verhinderen de effectiviteit van de toepassing van continuous monitoring voor het niet-mkb.
• Het gemiddelde accountantskantoor zal niet investeren in nieuwe technologie totdat de beslissing onontkoombaar is.