Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een accountant-administratieconsulent is de huisaccountant van een statutair directeur. De directeur draagt een deel van zijn aandelen in een onderneming in 2015 over aan zijn houdster-bv, die ze voor één euro doorverkoopt aan een bv van de accountant.

Na de aandelenverkoop wordt een kantoorgenoot van de AA de nieuwe huisaccountant van de onderneming. In 2016 verkopen de directeur en de voormalig huisaccountant al hun aandelen in de onderneming aan een andere bv. De AA adviseert de directeur daarbij. De onderneming is er niet gelukkig mee en er rijzen diverse geschillen over de declaraties van het accountantskantoor.

Volgens de onderneming zijn de facturen niet terecht, omdat de opdracht aan het accountantskantoor al was beëindigd. Begin 2019 zegt de Rechtbank Gelderland in een tussenvonnis dat de overeenkomst tussen de onderneming en het accountantskantoor niet per 31 december 2016 is opgezegd en dus niet op die dag is geëindigd. Het kantoor had namelijk nog een opdracht voor de werkzaamheden die het in 2017 heeft uitgevoerd voor de overdracht van de administratie en het opstellen van concept-jaarstukken 2016. Die facturen moet de onderneming gewoon betalen.

Wel vindt de rechtbank dat uit de schaarse specificaties uit 2017 blijkt dat de facturering niet helemaal klopt. In opdracht van de rechtbank verstrekt het accountantskantoor de gevraagde urenspecificaties van de werkzaamheden in 2017. De onderneming laat de ontvangen specificaties onderzoeken door het Nationaal Forensisch Onderzoeksbureau (NFO), dat het aannemelijk vindt dat de desbetreffende documenten zijn bewerkt.

De onderneming zegt tegen de rechtbank dat:

• in de specificaties de naam van de AA is vervangen door die van zijn partner;
• die partner nooit heeft gewerkt voor de onderneming;
• het gehanteerde uurtarief van 135 euro hoort bij de AA;
• het merkwaardig is dat de vermelde kantoormedewerkers in de specificaties op alfabetische volgorde staan, terwijl de naam van de opgevoerde partner die volgorde doorbreekt.

In haar eindvonnis zegt de Rechtbank Gelderland dat:

• de specificaties niet origineel zijn voor zover de naam van de partner op onlogische plekken staat en/of waarbij het uurtarief van 135 euro is berekend;
• die werkzaamheden niet door de partner zijn verricht voor dat tarief;
• de onderneming deze declaraties niet hoeft te betalen, maar de andere wel.

De onderneming dient een klacht tegen de AA in bij de Accountantskamer.

Klacht

De AA heeft:

a. aandelen in de onderneming gehouden, terwijl hij ook verbonden was aan het accountantskantoor dat voor de onderneming werkte en heeft de declaraties van het accountantskantoor betaald met de bankpas van de onderneming;

b. geweigerd urenspecificaties te verstrekken bij eerder verstuurde declaraties;

c. de urenspecificaties vervalst die hij van de rechtbank moest verstrekken.

Oordeel

De klachtonderdelen a en c zijn gegrond.

Ad a Aandelen en bankpas

De AA was eerst als huisaccountant en later als (indirect) aandeelhouder betrokken bij de onderneming. Als aandeelhouder had hij de beschikking over een bankpas van de onderneming. De AA trad op als adviseur voor de directeur en de onderneming en zorgde voor betaling van de salarissen van het personeel en de loonheffingen van de onderneming (procuratie).

Volgens de AA heeft hij met de directeur besproken dat hij geen accountantswerkzaamheden meer kon uitvoeren sinds hij medeaandeelhouder werd. De directeur heeft dit schriftelijk bevestigd. Op de zitting heeft de AA verder verklaard dat hij nooit de accountant van de onderneming is geweest. De accountantswerkzaamheden werden gedaan door een kantoorgenoot, die mede-eigenaar was van het accountantskantoor. Deze accountant is begin 2017 vertrokken toen hij ruzie kreeg met de AA. Volgens de AA was de kantoorgenoot verantwoordelijk voor het opstellen van de jaarrekening van de klager en verzorgde hij de aangiften.

Volgens artikel 11 van de VGBA mag een accountant zich bij zijn afwegingen niet ongepast laten beïnvloeden door bijvoorbeeld een vooroordeel of belangenverstrengeling. Volgens artikel 21 lid 1 van de VGBA moet de accountant:

• omstandigheden identificeren en beoordelen die een bedreiging kunnen zijn voor het naleven van een fundamenteel beginsel;
• er dan voor zorgen dat hij zich wel aan de fundamentele beginselen houdt;
• zowel de bedreiging als de beoordeling en de getroffen maatregel vastleggen in het dossier.

Een accountant mag in meerdere hoedanigheden betrokken zijn bij een klant en daarin een financieel belang hebben. In dit geval heeft de AA de bedreigingen weliswaar gesignaleerd, maar de accountantswerkzaamheden die hij niet meer kon verrichten te beperkt opgevat. De definitie van professionele dienst omvat namelijk meer dan jaarrekeningen samenstellen en aangiften verzorgen. Hij had ook de advisering, het voeren van de loonadministratie en het doen van betalingen moeten overdragen aan de kantoorgenoot.

De koper van de aandelen zei op de zitting van de Accountantskamer dat hij de indruk had dat de AA bij de transactie handelde als de accountant van de onderneming. Omdat hij ook indirect mede-aandeelhouder en adviseur van de directeur was, was het voor een derde niet altijd duidelijk in welke hoedanigheid de AA optrad. De Accountantskamer concludeert dan ook dat de AA onvoldoende maatregelen heeft getroffen tegen zijn driedubbele rol, terwijl hij de gesignaleerde bedreigingen, de getroffen maatregelen en de conclusies van zijn beoordeling niet heeft gedocumenteerd.

Verder mag een accountant beschikken over een bankpas of betaalfaciliteiten van zijn klant, maar dit kan wel een bedreiging zijn voor het naleven van het objectiviteitsbeginsel. Daarom heeft hij hierover afspraken gemaakt met de statutair directeur. Dit was geen probleem toen de statutair directeur en de accountant mede-aandeelhouder waren. Maar toen zij de aandelen verkochten aan de nieuwe eigenaar had de AA de afspraken over betaling van facturen moeten evalueren. Bedreigingen identificeren en beoordelen is een continu proces. De AA heeft dit na de verkoop ten onrechte achterwege gelaten.

Ad b Urenspecificaties uit 2015 en 2016

Volgens vaste rechtspraak mag van een accountant worden verwacht dat hij zijn facturen desgevraagd specificeert en inzichtelijk maakt welke werkzaamheden hij heeft uitgevoerd en factureert. Uit een e-mail blijkt dat hij de onderneming specificaties van openstaande facturen heeft verstrekt. De klager heeft de rechtmatigheid van de facturen voor 2015 en 2016 pas na de overname aan de orde gesteld. Toen wilde het accountantskantoor geen specificaties meer verstrekken, omdat de facturen al waren geaccordeerd en betaald.

Het is niet duidelijk of het kantoor eerder specificaties heeft verstrekt voor de facturen uit 2015 en 2016. Maar de onderneming was in die jaren gewoon de opdrachtgever en moest dus een specificatie krijgen. Bij een zakelijk conflict mag een accountant openlijk een verdedigbaar civielrechtelijk standpunt innemen tegenover zijn wederpartij of derden. Tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden, zoals (bewust) een onjuist of misleidend standpunt innemen. De klager heeft niet aannemelijk gemaakt dat dit het geval is.

Ad c Urenspecificaties uit 2017

Het accountantskantoor heeft in 2017 werkzaamheden uitgevoerd voor de overdracht van de administratie en het opstellen van conceptjaarstukken 2016. Gezien het vonnis dat de Rechtbank Gelderland velde op basis van het NFO-rapport vindt de Accountantskamer het aannemelijk dat:

• de specificaties zijn bewerkt;
• niet origineel zijn voor zover daarbij de naam van de partner en een uurtarief van 135 euro staat.

Volgens artikel 9 lid 1 van de VGBA moet een accountant eerlijk zaken doen en de waarheid geen geweld aan doen. Als hij/zij in verband wordt gebracht met informatie die materieel onjuist, onvolledig of misleidend is, moet hij/zij daarover open zijn of een maatregel treffen om die onjuistheid, onvolledigheid of misleiding weg te nemen. Het bewerken van urenspecificaties in strijd met de waarheid is strijdig met het fundamentele beginsel van integriteit.

De accountant heeft zonder meer in strijd gehandeld met dit beginsel als hij de specificaties zelf heeft bewerkt. Of dat zo is, kan niet worden vastgesteld. Als hij de specificaties niet zelf heeft bewerkt, zit hij toch fout. Hij heeft de specificaties immers aan de onderneming gestuurd. Toen hij het vonnis van de rechtbank ontving, wist hij bovendien dat de rechtbank vindt dat deze specificaties op sommige punten niet origineel zijn. Op dat moment had hij nader onderzoek moeten doen om de conclusies van het NFO te weerleggen dan wel zich moeten distantiëren van de informatie.

Maatregel

Tijdelijke doorhaling voor één maand, want de accountant:

• heeft zijn rollen als aandeelhouder, procuratiehouder en adviseur onvoldoende gescheiden;
• is tegenover derden onduidelijk geweest over de hoedanigheid waarin hij handelde;
• was en is zich onvoldoende bewust van de rol die hij als accountant heeft in het maatschappelijk verkeer;
• heeft niet ingezien dat het proces van identificeren en beoordelen van bedreigingen een continu proces is;
• heeft de fundamentele beginselen van objectiviteit en integriteit niet nageleefd;
• heeft ‘bewerkte’ stukken laten gebruiken in een gerechtelijke procedure.

Annotatie Lex van Almelo

Een accountant werkt al jaren voor een dga. Na verloop van tijd verkoopt de dga een deel van zijn aandelen in een onderneming voor één euro aan de accountant. Als mede-aandeelhouder krijgt de accountant een bankpas van de onderneming. Het samenstellen van de jaarrekening en verzorgen van de belastingaangiften schuift hij dan door naar een kantoorgenoot. Zelf blijft hij namens de ondernemingen betalingen verrichten, de loonadministratie verzorgen en de dircteur adviseren over de verkoop van diens aandelen. Bij die overname verkoopt de accountant zijn aandelen ook.

De accountant onderkent de bedreigingen voor zijn objectiviteit, maar doet onvoldoende om die te waarborgen. Voor derden, zoals de koper van de aandelen, zijn de verschillende rollen van de accountant niet duidelijk. Bovendien had de accountant ook zijn adviserende, procurerende en administrerende werk moeten overdragen aan zijn kantoorgenoot.

De accountant gebruikt de bankpas om de declaraties van zijn kantoor te betalen en had over de betalingen afspraken gemaakt met de directeur. Dit is volgens de Accountantskamer geen probleem zolang de accountant en de directeur mede-aandeelhouder waren van de onderneming, maar wel problematisch toen zij hun aandelen verkochten.

In dit geval komt daar een geschil over de facturen bij. De onderneming vraagt vergeefs om een urenspecificatie. Die levert de accountant pas als de rechtbank hem dat opdraagt. De specificaties die hij verstrekt zijn echter ‘bewerkt in strijd met de waarheid’, zoals de tuchtrechter het eufemistisch verwoordt. Wat mij betreft had de tuchtrechter ronduit mogen zeggen dat de accountant klant en kluit belazerde. Het is weliswaar niet aangetoond dat de accountant de specificaties zelf heeft vervalst, maar hij heeft ze wel verstrekt en niets gedaan toen de rechtbank vaststelde dat ze deels vals waren. Dan mag je een accountant daar op volwassen toon op aanspreken, dunkt mij. De sanctie – een maand schorsing – spreekt overigens wel duidelijke taal.