Percepties: het kan verkeren
Pieter de Kok sluit zijn laatste bijdrage als volgt - cynisch - af: "Het staat in het Plan van Aanpak, dus is het goed." Maar is dat perceptie of werkelijkheid?
In mijn bijdrage ten behoeve van het recente Algemeen Overleg over de accountancy, fileer ik de uitwerking van de maatregelen die in het oorspronkelijke Plan van Aanpak zijn opgenomen. Ik ben van de uitwerking en de manier van presenteren niet onder de indruk. Anderen zijn dat wel. Bijvoorbeeld in de politiek: minister De Jager, Huizing (VVD), Blanksma-van den Heuvel (CDA) en tot op zekere hoogte Plasterk (PvdA). Met name laatstgenoemde komt met extra veranderingsvoorstellen.
De pluim aan de NBA mijnerzijds is dan ook dat ze goed aan perceptiemanagement hebben gedaan. Het was immers dezelfde politiek die de sector een jaar geleden meer dan kritisch bejegende. In de woorden van voornoemde CDA-politica:
"Naar aanleiding van de aanbevelingen van de commissie De Wit hebben we een gesprek gevoerd met de accountantsgroep. Dat was niet het beste gesprek, maar het was wel een gesprek dat veel partijen de ogen opende. Nadien is gebleken dat de accountants echt begrepen hebben wat de bedoeling was. Complimenten van mijn fractie voor het daadkrachtige plan van aanpak dat er ligt en de manier waarop daarop is geacteerd. De accountants laten zien dat ze gaan investeren in kwaliteit en cultuur. Wat mij betreft krijgen zij alle kans om het plan van aanpak handen en voeten te geven.'"
Het kan verkeren. Zo stelt NBA-directeur Wammes naar aanleiding van het Algemeen Overleg: "Vorig jaar om deze tijd was ik bij de inmiddels beruchte bijeenkomst met grotendeels dezelfde Kamerleden, waar het beroep de mantel kreeg uitgeveegd. Met het feit dat de attitude van de politici in een jaar tijd fors ten positieve is gekeerd mogen we onszelf zeker feliciteren."
Maar het gaat over percepties. We moeten echter nog maar zien of en hoe de maatregelen die naar aanleiding van het Plan van Aanpak worden genomen gaan renderen. Temeer daar veel openbaar accountants nog in de ontkenningsfase lijken te zitten. Zo viel mij de volgende passage op in de reactie van KPMG, eveneens gegeven ten behoeve van het recente Algemeen Overleg:
"De huidige vragen die worden gesteld over onder meer onafhankelijkheid van de controlerend accountant zijn, hoe relevant ook, vooral ingegeven door percepties. Er zijn ons geen gevallen bekend waarin de accountant verwijtbaar onjuist heeft gehandeld vanwege een gebrek aan onafhankelijkheid. Het lastige van dit debat is daarom dat het meer over beelden en verwachtingen dan over feiten gaat."
Tsja. Wellicht is het goed dat de collega's van KPMG zich ook eens verdiepen in de eigen casuïstiek. Bijvoorbeeld nationaal die van de Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid en enkele dossiers inzake de vastgoedfraude. Of internationaal Xerox en recentelijk Olympus. Of kijk eens naar de discussie - ook binnen het beroep - over Rentokil en de door KPMG gepropageerde samenloop van in- en externe controle. En ook de recente bijdrage van KPMG-partner Diekman inzake zijn opvattingen over controle en advies is in dit verband lezenswaardig. Of uit de oude doos (2003): de opvattingen van KPMG-topman Kees van Tilburg bij zijn vertrek. De laatste weergegeven in een dubbelinterview samen met onze huidige NBA-voorzitter Dekkers.
Ik beperk mij hierbij even tot kwesties van KPMG, maar er is voor elk kantoor wel zo'n rijtje te maken. De opmerkingen van de KPMG-topmannen Dijkhuizen (voorzitter raad van bestuur) en Bakker (voorzitter KPMG Accountants) in hun reactie baren mij zorgen. Er klinkt niet in door dat zij de noodzaak tot veranderingen - al is het maar van de cultuur - daadwerkelijk zien. Zij stellen dat "we naar oplossingen moeten zoeken om deze maatschappelijke perceptie weg te nemen". Kortom: het is een probleem van het maatschappelijk verkeer, niet van openbaar accountants.
Dit baart mij ook zorgen omdat een van de auteurs van het KPMG-stuk, collega Bakker, nu is benoemd in de NBA-Ledengroep Openbaar Accountants. Hoe kan iemand die ‘geen gevallen bekend is waarin de accountant verwijtbaar onjuist heeft gehandeld vanwege een gebrek aan onafhankelijkheid' nu medeverantwoordelijk zijn voor het uitdragen van de maatregelen uit het zo geprezen Plan van Aanpak, dat bovendien in belangrijke mate gaat over het onafhankelijkheidsissue?
Terug nu naar de felicitaties van Wammes. Die zijn pas terecht indien we er met zijn allen in slagen daadwerkelijk tot (cultuur)veranderingen te komen. Daarvoor zijn nog de nodige stappen te zetten, ook wat betreft de toon aan de top van accountantsorganisaties.
Tot slot. Het wijzen naar percepties als het uitkomt (de politiek begrijpt ons nu) of om kritiek weg te wuiven (de maatschappij begrijpt ons niet), heeft ook iets hypocriets. Arnon Grunberg beschreef dat helder in zijn Voetnoot op de voorpagina van De Volkskrant: "Hypocrisie houdt het leven aangenaam en vrienden tevreden, maar de werkelijkheid hoeft niet altijd in een rookwolk te worden gehuld." Waarvan akte.