Governance-conference: Waarom Niet Terug?
U kent wellicht wel van die bijeenkomsten waar je prettig onder je eigen soort mensen bent. Er is een leuke of goede spreker. Die deelt belangrijke onderwerpen met u, in de hoop dat u bij uzelf tot enige reflectie komt. Even een stapje terug om na te denken.
Soms betaal je wat meer, dan weer vallen de kosten wel mee. Vaak met een hapje, maar altijd met een drankje. U denkt wellicht, waar gaat dit over? Gaat het over governance-bijeenkomsten of oudejaarsconferences? Beide zou kunnen, ze verschillen vaak niet zo veel.
Zo rond de wisseling van weer twee crisisjaren daarom eens een kleine governance-conference. Gewoon even een stapje terug, en met lichte zelfspot reflecteren op goed bestuur, niet zo goed bestuur en de slippertjes die de bocht uit vlogen. Waar dat over gaat? Over alles eigenlijk: beursfondsen, overheidsclubs en de sectoren wonen, zorg en onderwijs. En accountants natuurlijk. Niet genoemd worden hier is nog erger, moet je maar denken.
Het is trouwens best lastig om onderwerpen te kiezen nu. Zo tegen het einde van het jaar buitelen de rapporten over niet zo goed bestuur en erger over elkaar heen. Amarantis, VUmc en de monitoring voor 'Tabaksblat'.
Zeker in december dringt zich bij al die governance-rapporten de vergelijking op met Sinterklaas. In het begin ben je er even van onder de indruk, al snel geloof je er niet echt meer in, maar je blijft er behoorlijk druk mee af en toe.
Wat waren zo de blikvangers van 2012? Natuurlijk, de bekende namen, ze komen zo wel langs. Maar vaak zijn de reacties op die (reeks) ‘incidenten' veel leuker.
Wat dacht u van een ex-minister die het volgende zegt in de krant. 'Ook bij Amarantis is ongetwijfeld door de meesten consciëntieus gewerkt. Als mensen verkeerd deden dan zijn ze erin getuind, in hun eigen handelen. Ze zijn niet kritisch geweest, niet alert op hun eigen gedrag. Het gaat erom of je de verantwoordelijkheid draagt. Dat mag je verwachten van mensen van ons niveau.'
Of een voormalige vice-premier die als belangenbehartiger opeens geen vertrouwen meer heeft in de politiek.
Een inmiddels gesjeesde columnist die een en hetzelfde beursfonds zowel als bestuurder en toezichthouder belabberd achterliet, en als columnist ook geen toezicht duldt.
Een minister die andere bestuurders onderwijst over het morele kompas. Maar zelf na anderhalf jaar vertrekt als bestuurder van een grote hbo-instelling om minister te worden, en dat kort na een publieke belofte ('ik blijf').
En tot slot VUmc. Daar vraag je je af waarom tv-ploegen gingen kijken op de eerste hulp. De bestuurskamer zou een veel leukere real life soap hebben opgeleverd, lijkt het.
Traditiegetrouw werd ook in 2012 weer een gerenommeerd Nederlands beursfonds beboet in een mededingingszaak. Met weer een tranentrekkend excuus: Niemand weet wat er gebeurd is, altijd is het een of ander losgeslagen verkoopmanager. Zou het echt? Je verdient als onderneming veel geld aan een of ander product, maar er komen concurrenten en dus komt de marge onder druk. Vervolgens blijft het resultaat (en jouw bonus) toch op peil. Nee, niemand die het weet.
Het rapport over Amarantis heeft als titel ‘Autonomie verplicht'. Welnu, 'Autonomy' is voor accountants zeker verplicht. Maar dan als case study. De ene accountant waardeert dit Britse fonds op een miljard of zeven, en de volgende schat het op de helft. Een verschil waar je zelfs de verwachtingskloof niet mee kan vullen.
Verder nog wat andere weetjes uit 2012: wat zouden de uitkomsten zijn van een AFM-onderzoek naar de kwaliteit van offertes bij accountants? Stel je dat die een stuk beter blijken te zijn dan controledossiers? Accountants hadden nog meer pech het afgelopen jaar. Gegeven de ontwikkeling van het partnerinkomen zagen ze inmiddels die inkomensafhankelijke zorgpremie wel zitten. Maar ja, gaat die niet door.
Verder bleek tijdens de jaarlijkse Accountantsdag dat de grootste impairment dit jaar van toepassing is op het woord 'toekomstvisie'.
We gaan hier natuurlijk geen bankiers meer bashen, dat is niet meer lollig en mag ook niet van de voormannen van allerlei gildes en vakverenigingen van 'mensen van ons niveau'. Niet dat dat erg is, het probleem bij bankiers en hun commissarissen lost zich vanzelf op: wel de schoolbanken in, maar bij een slecht rapportcijfer van DNB mag je niet blijven zitten.
En dan nog de analisten en beurshandelaren. Die waarderen een zieke topman met minus vijf procent beurskoers en een gezonde topman bijna drie procent positief. Is dat ook marktwerking in de zorg? Doe even rustig af en toe, zou je zeggen, drink even een kop koffie. Koffie met fraude, koffie met veel ambitie of koffie met een scheutje extra belasting. Smaken genoeg in die sector.
Terugkijkend op 2012 moet het zeker ook over topinkomens in de publieke sector gaan. Al devalueert ook het woord 'topinkomen' snel als je naar de bedragen kijkt die overblijven. De overheid heeft via de Wet normering topinkomens (WNT) een absoluut plafond ingesteld voor mensen die in de top van een school, ziekenhuis of corporatie werkzaam zijn.
Nu is er een belangenvereniging van bestuurders naar de rechter gestapt om een verbod op die wet te eisen. Dat zijn mensen die zichzelf ondernemer vinden, en dus niet als ambtenaar betaald willen worden, en nu bij de rechter eisen dat ze een hoge winst moeten krijgen. Gelukkig zal de rechter zeggen: "Nee lieve bestuurders, het zit zo: of u wordt betaald als ambtenaar of als ondernemer. En in tijden van crisis zijn beide helaas geen vetpot."
Zo zitten we dus allemaal naar de façade van goed bestuur te kijken. Net zoals je met een treintje door het decor een filmstudio rijdt. Het bestaat wel echt, maar iedereen weet dat het niet echt is. Een 'real fake' zoals Joseph Pine het zegt op ted.com in 'What Consumers Want' als hij uitlegt dat het mensen gaat om authenticiteit.
Voor toepassing bij organisaties illustreert Pine dit met een simpele matrix langs de assen 'Trouw zijn aan jezelf' en 'Zijn wat je zegt dat je bent voor anderen'; en ben je dan echt of onecht? Veel goed bestuur kwalificeert dan niet als 'real fake', maar als 'fake real': de mensen die er inhoud aan geven zijn trouw aan zichzelf, maar de organisatie als geheel is niet (meer) wat die zegt te zijn voor anderen. Anderen zoals (potentiële) huurders, patiënten of leerlingen. En daarmee zijn we dan bij het publiek van de governance-conference. U en ik dus.
Het probleem is dat zolang als we ons blijven gedragen als publiek in het theater van het 'goed bestuur', onverkwikkelijke affaires bij beursfondsen en maatschappelijke organisaties terug zullen blijven komen met de regelmaat van de oudejaarsconference.
Daarom gaat het er vooral om wat u, wij, als 'betrokken publiek' van en bij beursfondsen en maatschappelijke ondernemingen doen om ons eigenaarschap als aandeelhouder en burger goed in te vullen en zo een constructief evenwicht met bestuur en intern toezicht te realiseren.
Waarom Niet Terug? Dat was de vragende titel van deze 'conference'. Terug naar wat? Terug naar de vraag van Joseph Pine. Maar dan niet alleen naar wat consumenten willen, of wat burgers willen. Maar ook naar welke bijdrage u kunt leveren, als bestuurder, burger of belanghebbende, om uw mede-eigenaarschap inhoud te geven.
En ja, dat lijkt ook op die bekende uitspraak van Kennedy, maar vul de matrix van Pine maar eens in om uw antwoord te formuleren. Bent u trouw aan uzelf, en gaat de organisatie waar u bij betrokken bent in 2013 voor anderen - mede door u - waarmaken wat die belooft?