Opinie 05 september 2013

Signalerende functie in mbo: ook zonder wetswijziging

Het mbo heeft daadkrachtige bestuurders nodig die een professionele financiële functie weten te verbinden aan het organiseren van goed onderwijs. Daarbij vervult de raad van toezicht als tegenspeler een sleutelrol die bij veel scholen nog onvoldoende wordt waargemaakt.

Dat was de belangrijkste boodschap in de publieke managementletter (PML) voor het middelbaar beroepsonderwijs die de NBA eind april publiceerde.

Bij de start van het nieuwe schooljaar breng ik die publicatie nog eens graag in herinnering. Het is bovendien de maand van de kabinetsplannen. De bezuinigingskoers van het kabinet versterkt de noodzaak van een goede financiële functie en planning. Essentieel voor het begrotingsproces dat onderwijsinstellingen de komende maanden op de agenda hebben staan.

Onderwijsminister Jet Bussemaker ventileerde dit voorjaar via de media dat ze falende bestuurders en toezichthouders van onderwijsinstellingen stevig zou aanpakken. Met reden, natuurlijk. Enkele grote mbo-instellingen zijn immers betrokken geweest bij spraakmakende incidenten.

De belangen zijn stevig. Het mbo telt ruim een half miljoen leerlingen en er wordt jaarlijks vier miljard euro overheidssubsidie aan besteed. En de instellingen hebben last van snel wijzigende regelgeving en veel onderwijskundige en organisatorische veranderingen.

Er zijn grote financiële uitdagingen: bezuinigingen, fluctuerende inkomsten en veel vaste kosten  en druk op de vermogenspositie door de crisis in het vastgoed. Dit alles stelt hoge eisen aan bestuurders en toezichthouders en aan hun publieke verantwoording.

Ook de accountants zelf zijn onderwerp van de genoemde PML: De NBA geeft het signaal af dat accountants vooral bezig zijn met het verleden. Hun rol bij het jaarverslag is beperkt, terwijl gebruikers juist de daarin opgenomen informatie van steeds meer belang vinden.

Het is positief te constateren dat deze publieke management letter dit voorjaar in de Tweede Kamer waardering kreeg tijdens het notaoverleg over governance in het onderwijs. VVD-onderwijswoordvoerder Pieter Duisenberg verwees er toen herhaaldelijk naar, als onderbouwing van de noodzakelijke signalerende functie van de accountant. Wat hem betreft moet een accountant bij een onderwijsinstelling niet alleen controleren, maar ook problemen signaleren.

Duisenberg pleit voor het verplicht stellen van een continuïteitsparagraaf in het jaarverslag van alle (!) scholen waarover de accountant een uitspraak doet. Hij heeft de minister gevraagd of de opdracht van de accountant moet worden veranderd, zodat deze meer vrijheid heeft om problemen aan te kaarten.

Ook de minister is voorstander van een verplichte continuïteitsparagraaf.  Scholen zullen in hun jaarverslag over 2013 een vooruitblik voor de komende drie jaar moeten opnemen.  Ze is echter nog niet van plan om via een wetswijziging een uitbreiding van de rol van de accountant in het onderwijs door te voeren.

Maar ook zonder wetswijziging is het belangrijk dat de accountant zijn signalerende functie vervult. De PML MBO geeft hiervoor duidelijke aanbevelingen. Signaleer ontwikkelingen die belangrijk zijn voor de toekomst van de school. Rapporteer de bevindingen over onder andere de kwaliteit van de bedrijfsvoering, de interne beheersing en de meerjarige financiële positie aan de raad van toezicht. En besteed aandacht aan de kwaliteit van de governance en de 'toon aan de top'.  

Daarnaast wil de NBA graag samen de MBO Raad en de minister werken aan een informatiever en uniformer Geïntegreerd Jaardocument. 

Het is goed om te zien dat relevante partijen met de aanbevelingen aan de slag gaan. Ook in andere onderdelen van de publieke sector, want de aanbevelingen in deze onderwijs-PML kunnen tevens een rol spelen in het ministeriële project Vernieuwing Publieke Belangen.

De NBA denkt daarom na over een aantal sectorbrede aanbevelingen voor goede governance in de publieke sector. De gedeelde kennis van accountants werpt zo zijn vruchten af.