Ronald Bruins

"Het is moeilijk om in deze tijd te verduurzamen", stelde Baarsma aan het begin. "Ik sprak onderweg naar hier een ceo die bezig was met hoge kosten tegen te gaan, de IT-kluwe te ontwaren en compliance-achterstanden weg te werken. Naast de issues van het verleden, was hij drukdoende om de incidenten van vandaag te managen. 'Wanneer heb je tijd om je strategie te bespreken?', vroeg ik hem. Om over vergroening na te denken bijvoorbeeld. 'Soms rijd ik wel eens naar de boulevard, naar de kust, vrijdagmiddag om een uur of vijf', was het antwoord. 'Dan tuur ik naar het water en denk ik: wat wil ik eigenlijk met dit bedrijf?'"

'Hoe zorgen we ervoor dat directeuren vaker op een bankje gaan zitten om over de strategie en duurzaamheid na te denken?'

Hoe zorgen we ervoor dat directeuren vaker op een bankje gaan zitten om over de strategie en duurzaamheid na te denken? Weg van de waan van de dag. Baarsma: "Maak er tijd voor om te toekomst uit te denken. Als accountants kunnen jullie daar aan bijdragen door het gesprek aan te gaan. Niet alleen over de cijfers van het verleden, maar juist over de blik op de toekomst."

Lichtgewicht zonnepanelen

Jan Vesseur, ceo van Solarge, produceert met zijn bedrijf lichtgewicht zonnepanelen in Nederland, met een lage CO2-uitstoot, vrij van toxische stoffen en PFAS en volledig recyclebaar. Het bedrijf was recent winnaar van de Wubbo Ockels Innovatieprijs. "We versnellen niet alleen de energietransitie, maar maken hem ook duurzaam", aldus Vesseur. Chinese bedrijven dumpen goedkope, niet-duurzame zonnepanelen in West-Europa. "Die vormen dus na tien à vijftien jaar ook een enorme berg aan afval. Denk aan Arena's vol. Daar hebben wij last van."

"Gaan koplopers zoals Solarge het halen?", vroeg Baarsma zich af. "Het probleem is dat consumenten of bedrijven niet altijd voor dit soort duurzame alternatieven extra willen betalen. Zou een overheid dan niet dit positief moeten stimuleren en het niet-duurzame alternatief moeten afremmen?”

Telefoon staat roodgloeiend

Loon is partner bij een verduurzamingsadviesbureau. "Nu staat de telefoon roodgloeiend vanwege de implementatie van de CSRD. Dat zie ik als een tool voor verandering. Er ligt een fantastisch raamwerk waar je mee uit de voeten kan. Pas wel op voor de valkuil van overimplementeren. Met duurzaamheidsverslaggeving komen er ook risico's op je netvlies die je eerder misschien minder goed in beeld had. Daarbij komt: de toekomst is onzeker, maar deze is wel duurzaam. Je hebt als bedrijf ook steeds meer verschillende stakeholdergroepen te bedienen. Klanten, leveranciers, medewerkers en ook toekomstige generaties of medewerkers in je waardeketen. Hoe ga je die belangen afwegen?"

Baarsma en Loon zitten, zoals de hoofdeconoom het noemde, samen in een clubje. "We constateerden daar dat de samenleving eigenlijk niet direct een stem heeft aan de bestuurstafel. Zouden we iets kunnen organiseren zodat dat perspectief wel aan tafel komt. Bijvoorbeeld door een aandeel te kopen, zodat je op een AVA je stem kunt laten horen. En dat we dan grote groepen mobiliseren om hen te vragen wat zij vinden wat we zouden moeten doen."

Met portemonnee beslissen

Baarsma hamerde erop dat individuen ook een keuze hebben. "Iedere dag beslis je met je portemonnee. Met de tijd die je aan zaken besteedt of niet. Daarmee beslis je of je een bijdrage levert aan het verduurzamen van de samenleving of niet. Waar haal ik mijn boodschappen? Maar ook: welke kpi's zet ik op het dashboard? Of welke zonnepanelen zet ik op mijn dak?"

Baarsma kwam daarna met stellingen. De eerste: Groene voorlopers zijn vaak niet de koplopers. Vesseur: "Ik heb bij meerdere start-ups gewerkt en het gaat altijd over mensen en timing. Mensen maken je team. Vervolgens heb je twee soorten timing: de timing die je kunt beïnvloeden, waar je aan kunt werken, en de externe timing. Dat gaat over invloeden van buiten zoals de coronacrisis of geopolitieke spanningen. Ik weet ook dat investeerders zo praten: je moet nooit de eerste willen zijn. De eerste maakt alle fouten. Als nummer twee, drie of vier pak je alle goede dingen van nummer een en daar ga je op door. Je moet ook niet nummer zeven of acht zijn, want dan ben je te laat."

Illusie van machteloosheid

"Als voorloper moet je alles uitzoeken", aldus Vesseur. "Voor ons is regelgeving ontzettend belangrijk. We hebben geen regelgeving over recycling en het circulair maken van producten waar we ons aan vast kunnen houden. We hebben geen regels over daken volleggen met zonnepanelen. We hebben als startup veel subsidie gekregen van de Nederlandse overheid en daar zijn we blij mee. Tegelijkertijd hebben we nog geen zonnepaneel verkocht aan een Nederlandse overheidsinstelling.

' We doen het in Nederland goed wat betreft innovaties, maar zijn slecht in het naar de markt brengen ervan.'

Dat is jammer. We doen het in Nederland goed wat betreft innovaties, maar zijn slecht in het naar de markt brengen ervan. Ook daar kan de overheid helpen."

Loon wees op de illusie van machteloosheid van Jan Rotmans, professor transitiekunde. "Als we allemaal bedenken dat onze acties weinig impact maken, dan gebeurt er ook niets. Dus zoek peers in de markt op, zorg dat je inkoopkracht hebt, benader opdrachtgevers, zet samen campagnes op... Er is altijd meer dat je kan doen dan dat je zelf denkt. Alle kleine bevestigingen bij elkaar gaan de transitie versnellen."

Overheid is grillig

Stelling twee: De belangrijkste voorwaarde voor verduurzaming is consistent overheidsbeleid. Loon: "Het is ontegenzeggelijk een belangrijke voorwaarde, maar om nu te zeggen dat het de belangrijkste is. De overheid is grillig, maar dat is deze altijd al geweest. Er zijn veel zwevende kiezers, dus over vier jaar kan het zo weer een andere kant opslaan. Dus is het als onderneming of ondernemer belangrijk dat je je eigen koers bepaalt."

Vesseur: "Afnemers zijn nog niet altijd bereid om te betalen voor iets dat groener is." Baarsma: "We hebben bij de 'grijze' producten en diensten de milieueffecten niet ingeprijsd. Het is de taak van de overheid om die effecten wel te beprijzen. Dus een carbon tax of het doorrekenen van de impact op de waterkwaliteit of biodiversiteit. Dan ontstaat er ook een markt voor allerlei nieuwe, groene producten die nu nog niet rendabel zijn." Vesseur: "Het mooie van werken aan de circulaire energietransitie is dat het energie geeft aan onze medewerkers. In zeven jaar hebben we ons bedrijf opgebouwd naar veertig medewerkers. In al die jaren is er nog niemand vertrokken."

Stuck in the middle tech

Baarsma joeg de stelling aan: "Ik hoor veel in bestuurskamers dat ze door het inconsistente overheidsbeleid niet meer voldoende kunnen doen. Dat is zeer herkenbaar."

Ze ging vervolgens over naar de laatste stelling: Europa kan zich onderscheiden met green tech. "Europe is stuck in the middle tech. Van 2013 tot en met 2023 is gekeken naar de top drie bedrijven die het meeste aan R&D doen. In Europa staat al jaren automotive bovenaan, met af en toe een keer Siemens erbij. In de VS zijn het de Alphabets, Microsofts, pharma en biotech. De VS zijn veel meer naar high tech gegaan. Dat zie je terug in de cijfers."

Vesseur: "Ik ben de afgelopen jaren vier keer naar de VS gegaan om te kijken hoe het daar gaat. Door maatregelen van de overheden is solar daar booming. Dat geldt ook voor andere industrieën. Het recyclen van plastic, elektrische auto's, batterijen, zonnepanelen… noem maar op. We worden op alle fronten weggespeeld. Ik ben ervan overtuigd dat we meer kunnen met R&D en onze kennis, maar dan moeten we wel optreden om te slagen."

Aan landen zelf overgelaten

Vesseur wijst op de Net-Zero Industry Acts. "Leden van het Europees Parlement hebben deze wetgeving definitief goedgekeurd. Dat klinkt positief, maar er zitten allerlei prijsmechanismes in, die dan uiteindelijk aan de landen zelf worden overgelaten. Er zijn een paar landen die hierin meegaan, maar voor de rest ben ik er niet gerust op. En nu trekken we de vergelijking alleen nog maar met de VS, maar China is de echte kampioen."

'Geef bedrijven als ons het voordeel van de twijfel.'

Loon: "De weg vooruit is andere kapitalen tot uitdrukking laten brengen. Winst is veel te eenzijdig. Het is daarbij voor accountants en accountants in business belangrijk om lef en kwetsbaarheid te tonen. Neem je ondernemingen mee, adviseer over innovatie en nodig stakeholders uit om in gesprek te gaan over de toekomst.” Vesseur tot slot: “Als accountant zijn jullie betrokken bij veel investeringsbeslissingen. Let erop dat die investeringen ook echt 'groen' zijn. Kijk daarbij ook of je in Nederland kunt investeren en neem niet alleen kostenefficiëntie als uitgangspunt. Geef bedrijven als ons het voordeel van de twijfel."