Discussie Opinie 26 oktober 2023

Interne toetsen: antwoorden eerlijk delen of niet?

Interne toetsen zijn niet relevant voor het stelsel van kwaliteitsbeheersing van accountants, net zo min als het delen van antwoorden van zulke toetsen. Daarom is het jammer dat in dit verband het begrip 'examenfraude' wordt gebruikt.

Alexander Vissers

In het Financieele Dagblad, op deze site en op de website van de AFM zijn onlangs berichten over mededelingen van de accountantsorganisaties KPMG en Deloitte over het delen van toetsantwoorden door medewerkers gepubliceerd. Het zou daarbij interne toetsen betreffen.

Onder meer de AFM, maar op deze website ook Marcel Pheijffer en anderen, bezigden daarbij het woord 'examenfraude'. Aangezien het opmerkelijk is dat voor het delen van antwoorden op interne toetsen het woord 'examenfraude' wordt gebezigd en ten behoeve van de nuance, geef ik hier mijn duiding van de berichtgeving, in het licht van de wet- en regelgeving.

Artikel 18 van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) verplicht accountantsorganisaties over een stelsel van kwaliteitsbeheersing te beschikken. Artikel 18 lid 3 van de Wta schept de bevoegdheid bij of krachtens algemene maatregel van bestuur nadere regels voor het systeem van kwaliteitsbeheersing te stellen. Artikel 9 van het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta) bepaalt dat accountantsorganisaties de voorschriften uit de Verordening Accountantsorganisaties dienen na te leven. Artikel 5 lid 2 van de Verordening accountantsorganisaties bepaalt dat de accountantsorganisatie er op toe moet zien dat medewerkers die de wettelijke controle uitvoeren, over de vereiste capaciteiten beschikken.

Dit is de omzetting van artikel 24bis lid 1 sub c van Richtlijn 2006/43/EG ingevoerd door Richtlijn 2014/65/EU, waarin de voorwaarde wordt gesteld dat het stelsel van kwaliteitsbeheersing dusdanig is ingericht dat medewerkers en andere bij de controle betrokkenen over de vereiste kennis en ervaring voor de hen toebedeelde taken beschikken.

Artikel 49 Wta bepaalt dat door de AFM benoemde personen toezicht houden op onder meer het voldoen van het stelsel van kwaliteitsbeheersing aan de vereisten. Uit de berichtgeving in de media valt af te leiden dat de betrokken accountantsorganisaties in hun stelsel van kwaliteitsbeheersing, ter voldoening aan de eis dat ze procedures implementeren die waarborgen dat medewerkers over de vereiste capaciteiten beschikken voor de hen toe te bedelen taken, interne toetsen hebben ingevoerd. Toetsen waarmee wordt getoetst of bepaalde algemene kennis die van belang wordt geacht voor het uitvoeren van controlewerkzaamheden aanwezig is.

Verder de berichtgeving in de media volgend, hebben medewerkers de antwoorden op deze toetsen gedeeld, terwijl dat kennelijk niet de bedoeling was. Kennelijk zijn de betrokken accountantsorganisaties en mogelijk de AFM van mening dat door het delen van de toetsantwoorden onvoldoende is gewaarborgd dat de bij de controle ingezette medewerkers over de vereiste capaciteiten beschikken voor de hen toebedeelde taken en dat het stelsel van kwaliteitsbeheersing daarmee niet voldoet aan de daaraan te stellen eisen.

Daarbij valt echter te overwegen dat de Verordening Accountantsorganisaties helemaal geen interne toetsen vereist, maar slechts de eis stelt dat medewerkers over de noodzakelijke capaciteiten beschikken voor de hen toebedeelde taken. Voor assistenten niet-accountants is de enige capaciteit die vereist is, dat ze aanwijzingen kunnen opvolgen. Alleen al het feit dat ze niet zijn gekwalificeerd, betekent al dat niet op hun oordeel kan worden vertrouwd; assistenten zijn inherent incompetent.

Ieder zinnig stelsel van kwaliteitsbeheersing zorgt er voor dat alle werkzaamheden door een gekwalificeerde accountant worden gereviewd. Daarnaast zorgen de reviews er voor dat assistenten continu bijleren en dat assistenten die niet voldoen, uitgeselecteerd worden.

Voor gekwalificeerde accountants geldt dat ze door het slagen voor het examen al hebben aangetoond dat ze over de vereiste capaciteiten beschikken. Verder bestaat er onafhankelijk daarvan nog de verplichting deskundigen in te schakelen, wanneer de eigen capaciteiten te kort schieten.

Nederland zou wel de in de Richtlijn 2006/43/EG artikel 13 gewijzigd door Richtlijn 2014/56/EU vastgelegde verplichting tot permanente scholing in de wet moeten vastleggen en ook het toezicht daarop door de AFM expliciet in de wet moeten opnemen. De opmerking in de Memorie van Toelichting (Kst II 34469 nr 3 onder 8. Transponeringstabel) dat dit al is geregeld, is onjuist. Er zij op gewezen dat in de Richtlijn 2006/43/EG zoals gewijzigd door Richtlijn 2014/56/EU (preambule artikel (18) van laatstgenoemde Richtlijn) permanente scholing van wettelijk auditors los staat van het stelsel van kwaliteitsbeheersing.

De conclusie luidt dat er helemaal geen behoefte bestaat aan interne toetsen en deze niets bijdragen aan de kwaliteit. Dat deze betekenisloos zijn, volgt ook al uit de opzet van de toetsen. Kortom: Interne toetsen zijn irrelevant voor het stelsel van kwaliteitsbeheersing en het delen van de antwoorden is nog minder relevant.

In dit licht valt het des te meer te betreuren dat in de media, door de AFM en door de NBA het begrip 'examenfraude' is gebruikt. Ten eerste is er geen sprake van een examen. Ten tweede: Wanneer medewerkers toetsantwoorden delen, kan dat in strijd zijn met de bedoelingen van hun werkgever of opdrachtgever. Zolang ze echter geen publiekrechtelijke norm die zich op hen richt overtreden, is het lasterlijk van examenfraude te spreken.