Opinie 01 april 2010

Streven naar IPSAS vormt systemic risk voor accountants

Het is - met dank aan Jules Muis - al bijna gewoon voor accountants om over systemic risks te praten. Het signaleren van risico's heeft ook - aangejaagd door Jan Helderman -inmiddels een uiting in Het project 'Kennis Delen'.

Er ligt in mijn ogen echter ook nog genoeg werk rondom systemic risks in het beroep. Ik beperk mij dan maar even tot wat ik in de publieke sector waarneem. Op een aantal punten loopt het beroep zelfs het risico 'zichzelf op te blazen'. En dan heb ik het nog niet over de risico's waarvan ik weet dat ik ze niet zie - het summum van risicoanalyse aldus Jules Muis. 

Ook op het gebied van verslaggeving is er zo'n risico. Het is geen geheim dat de verslaggeving van de publieke sector een pluriforme verzameling is en zeker verbetering mogelijk is. De verslaggeving is 'verkokerd' opgesteld: aan uniformiteit en kwaliteit is nog veel te winnen. Er zijn sectoren die inmiddels hun heil hebben gezocht bij private verslaggevingsstandaarden (de Raad voor de Jaarverslaggeving). 

Nu is het al geen geheim dat er mensen rondlopen die vinden dat voor de RJ de tijd van gaan is gekomen, vanuit het perspectief van de publieke sector is er ook reden om hier weg te blijven. 

De rol van wetgever/regelgever wordt sterk uitgehold door de consensusregel die in de RJ geldt. Een wijziging doorvoeren is dan niet mogelijk zonder unanieme steun van controleur en gebruiker. Het ultieme polderen viert er dus hoogtij. Dat doet afbreuk aan de verantwoordelijkheid van de wetgever zelf. 

Accountants geven nogal eens blijk van weinig gevoel voor de eigenheid van de publieke sector (ten opzichte van de private sector) en de politiek-bestuurlijke afwegingen die daarbij komen kijken. Dat bleek bijvoorbeeld bij de verslaggeving voor Onderwijs. 

Ik deel in dit opzicht de analyse van Martin Hoogendoorn, toegepast op de publieke sector: politieke bemoeienis met boekhoudregels is zo gek nog niet. De hoogmoed en arrogantie die ik op dit terrein soms aantref bij accountants is ontluisterend. Er zijn accountants die menen als enige te weten hoe goede verslaggeving eruit ziet. 

Die houding veroorzaakt een dominantie van accountants bij verslaggeving die in mijn ogen een systemic risk vormt voor goede verslaggeving en de rol van het beroep daarbij. Niet zelden leidt eenzijdige betrokkenheid van accountants tot 'technische superioriteit' waar de rest van de wereld maar weinig van snapt. Het risico bestaat hiermee dat het beroep zich op enig moment stevig ‘buitenspel' ziet gezet. 

De oplossing voor  goede verslaggeving in de publieke sector zit overigens in mijn ogen ook niet in de International Public Sector Accounting Standards (IPSAS). Hiervoor geldt dat het niet uitmaakt of je door de hond of door de kat (beide zijn het accountants) wordt gebeten. IPSAS heeft zelfs nog scherpere tanden dan de RJ. Zitten in de RJ nog verschaffers, controleurs en gebruikers, in de IPSAS Board moet u het hoofdzakelijk met accountants en/of wetenschappers doen. 

Daarnaast is de IPSAS Board nog fanatieker in het streven naar convergentie met private standaarden (IFRS) en is de notie dat in overheidssferen de begroting minstens even belangrijk is als de verslaggeving, totaal afwezig. 

Het toegesneden zijn op de publieke sector valt bovendien reuze tegen, als je de moeite neemt door de duizenden pagina's heen te worstelen. Naar richtlijnen voor niet-financiële informatie moet je met een lampje zoeken. 

Door IPSAS te aanvaarden wordt de zeggenschap over verslaggevingsregels eenzijdig bij accountants neergelegd. De sterke en eenzijdige lobby voor IPSAS is in mijn ogen dus een symptoom van het genoemde systemic risk. 

Als oplossing voor dit systemic risk in de publieke sector zie ik daarom meer in het pleidooi om een Raad voor de Jaarverslaggeving voor de publieke sector op te richten. Maar dan zonder IPSAS-streven uiteraard. De zeggenschap moet evenwichter worden verdeeld en het primaat moet liggen waar dit hoort: bij de wetgever.