Opinie

Misverstand over wetenschap

Er is iets merkwaardigs aan de hand met het accountancydebat. Het 'verwetenschappelijkt'. Althans, steeds vaker wordt op wat zorgelijke toon gewaarschuwd dat voorgestelde maatregelen 'niet zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek' of op 'wetenschappelijk bewijs' dat ze zullen helpen. De in het FD aangezwengelde discussie over de rol van partner-hoogleraren kan de oorzaak niet zijn, want de roep om wetenschappelijk bewijs klinkt al wat langer.

Aan de basis hiervan ligt een enorm misverstand. Net zomin als accountancy een wetenschap is, zijn politiek en politieke keuzen dat. Bij maatschappelijke vraagstukken is waterdicht bewijs van de effectiviteit van maatregelen zelden of nooit vooraf te verkrijgen. Politiek en beleid gaan daarom primair over logica, maatschappijbeeld, ideologie, normen, ethische overtuiging en - te vaak veronachtzaamd - gezond verstand.

En gelukkig maar, want anders zou het erg stil worden. Te stil. Zo kan ik mij niet herinneren dat ooit wetenschappelijk is aangetoond dat het NBA-project Kennis Delen positief werkt voor beroep en samenleving. Toch is dit redelijk baanbrekende project wel ingevoerd, met argumenten. En gelukkig maar.

En is er wetenschappelijk bewijs dat het verbieden van commerciële prikkels een positieve werking heeft? Nee, althans ik ken het niet, maar alles afwegend denken de voorstanders - in dit geval de beroepsorganisatie - dat het verstandige maatregelen zijn. En daar is niets mis mee.

Zo  is het ook met voorstanders van een scheiding van controle en advies, joint audit, een zwaardere overheidsrol bij controle van financiële instellingen et cetera. Zaken die zowel in de Nederlandse als Europese politiek worden overwogen. Je kunt er voor zijn of ertegen, maar je zult elkaar met argumenten moeten proberen te overtuigen. Vragen om wetenschappelijk bewijs mag ook, maar als dat ontbreekt, is dat op zichzelf geen argument voor of tegen. Dat geldt bij economisch beleid, immigratiebeleid, onderwijsbeleid, verkeersbeleid en ook rond het accountantsberoep. Nog los van het feit dat zeker bij het accountantsberoep ook perceptie, schijn en geloofwaardigheid van cruciaal belang zijn, is het punt nu juist dat waterdicht bewijs er (op zijn best) pas kan zijn na invoering van een maatregel. Dat maakt de doordacht klinkende roep om wetenschappelijk bewijs in dit soort discussies zo obligaat - en in feite onwetenschappelijk.

Uiteraard kan wetenschappelijk onderzoek een rol spelen bij een beleidsafweging en als het beschikbaar is en de uitkomsten eenduidig, moet dat zelfs. Maar helaas is de maatschappelijke werkelijkheid meestal net iets te weerbarstig en veelvormig voor een simpel a + b = c.

Ik weet dat het net iets anders is, maar toch doet die roep om wetenschappelijk bewijs mij sterk denken aan wat Apple-baas Steve Jobs antwoordde op de vraag of hij marktonderzoek had gedaan voordat hij de iPad lanceerde: "Het is niet de taak van consumenten om te weten wat ze willen." Zekerheid ontbrak, maar die iPad kwam er.

Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het novembernummer van Accountant.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Tom Nierop was van november 2001 tot juni 2016 hoofdredacteur van Accountant en Accountant.nl.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.