Opinie 16 oktober 2012

Wat zijn we lekker innovatief!

Het is u vast al opgevallen dat de IAASB plannen heeft met de accountantsverklaring, tegenwoordig slechter bekend als de controleverklaring. En u heeft vast al gezien dat zowel vanuit het beroep als vanuit de kring van de geïnteresseerde leek reacties kwamen die nu niet direct een feest van enthousiasme deden vermoeden.

Op dat soort momenten is het mooi als hoogedelgeleerde dames en heren uit het beroep een applausje geven. En voor het debat is het dan wel weer mooi dat Jules Muis in zijn reactie onder die bijdrage wat korreltjes zout rond strooit. 

Ik wilde me niet al te diepzinnig uitlaten over de plannen van het IAASB, maar wel voor enige historische context zorgen, door u te wijzen op een drietal zaken: 

1. er is bar weinig nieuws onder de zon
2. regelgeving volgt op innovatie, niet andersom
3. ervaringen uit het verleden bieden ernstige zorgen voor de toekomst

Voor de leesbaarheid beperk ik me tot de weergave uit het FD van de veranderingen. 

Er is bar weinig nieuws onder de zon In het huidige verklaringenstelsel is de accountant al verplicht in te gaan op de continuïteit van de gecontroleerde huishouding. Dat dat voortaan ook opgeschreven moet worden is niets anders dan expliciteren wat al onderdeel was van de verklaring. 

De vrijwillig toelichtende paragraaf bestond al, en werd al niet veel gebruikt. Ook hier wordt dus slechts expliciet gemaakt wat altijd al moest of kon gebeuren. 

De accountant diende altijd al de controle uit te voeren met inachtneming van alle hem beschikbare, relevante informatie. Opnieuw wordt slechts expliciet gemaakt wat al bestond. 

Regelgeving volgt op innovatie, niet andersom In de normale wereld innoveren ondernemers onder druk van de markt. Daar waar nodig worden innovaties vervolgens in regelgeving vast gelegd. Als een regelgever innovatie wil bevorderen, dan zorgt hij voor het schrappen van regels, of voor regels die innovatie faciliteren. Een via regelgeving opgelegde innovatie levert vooral verzet en ontduiking van de regels op. 

Wie wil weten of Majoor en Roos echt zo enthousiast zijn over de innovatie die IAASB over het beroep uitstort hoeft slechts de vraag te stellen: hoeveel innovatieve ruimte namen Majoor en Roos tot op heden in, binnen de ruimte die de huidige regels allang bieden? Als zij werkelijk menen dat wat de IAASB voorstelt een serieuze innovatie is, waarom zien we de uitwerking van die voorstellen dan niet nu al in de praktijk? 

Ervaringen uit het verleden... In 1993 vroeg de Nederlandse wetgever aan accountants om een extreem bescheiden innovatietje. De wetgever had bedacht dat als accountants tijdens hun werkzaamheden toch naar de AO/IC keken, en als ICT niets anders is dan geautomatiseerde AO/IC, de accountant vast wel wat nuttigs kon vertellen over de continuïteit en de betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking. 

Natuurlijk kon de accountant die zijn vak had bijgehouden dat. Want natuurlijk controleerde geen enkele zichzelf en zijn vak serieus nemende accountant nog around the computer. Het idee alleen al, te gek voor woorden! 

Dus ja, de wetgever had compleet gelijk, en de accountant die zijn vak serieus nam kon met gemak voldoen aan de innovatieve, maar bescheiden, wens van de wetgever. 

Het beroep schreef zijn eerste en tweede 'audit alert' over dit onderwerp. Extreem korte tekstjes waarmee de beroepsorganisatie haar leden kon gerust stellen: we vertellen u met geen letter over wat de wetgever echt van u verwacht, we helpen u vooral te begrijpen hoe u NIETS nieuws hoeft te doen, en met welke teksten u de gerechtvaardigde verwachtingen van uw klanten teniet kan doen. 

Conclusie Het is op zichzelf mooi dat IAASB via regelgeving gaat eisen dat accountants doen wat ze altijd al moesten doen. Het is echt verheugend te constateren dat ‘het beroep'  daarbij kennelijk luistert naar een maatschappelijk verkeer dat er een beetje genoeg van begint te krijgen om steeds achter een verwachtingskloof te worden opgeborgen. 

Maar laten we elkaar niet voor de gek houden. Van werkelijke innovatie zal pas sprake zijn als accountants niet doen wat de regels eisen, maar doen wat de markt vraagt. Innovatie is wat je doet om je van je concurrenten te onderscheiden, door je nek uit te steken. Met elkaar afspreken dat je nu echt, echt, echt, allemaal tegelijk hetzelfde stapje gaat zetten is geen innovatie, maar angsthazerij.