Opinie

Algoritmen: enige orde in het vertoog en de discussie

De verdienste van Tweede Kamerlid Middendorp is dat hij de (politieke) discussie over het gebruik, de controle van en het toezicht op algoritmen heeft geagendeerd. Die discussie is nodig, waarbij hij duidelijk een belangrijke rol voorziet voor accountants.

Zijn pleidooi viel – al dan niet toevallig – samen met een pleidooi vanuit PwC-huize en ook daarin was een duidelijke rol voor accountants voorzien. Het zijn pleidooien waarbij wat mij betreft nuances zijn aan te brengen en waarbij eerst een aantal vragen moet worden gesteld, voordat accountants in beeld komen.

Zodra je dat doet, kan het zo maar voorkomen dat je in een uiterste hoek wordt geplaatst en als (te) kritisch wordt neergezet. Waarbij Middendorp in zijn reactie in het FD het bont maakt door te stellen dat ik een pleidooi heb gehouden om "niets te doen, want we hebben te weinig kennis over die ingewikkelde algoritmen". Middendorps oneliner "hoogleraren accountancy kunnen zich erbij neerleggen dat een effectieve aanpak van algoritmen te hoog gegrepen is voor onze overheid. Politiek en mensen in het land niet" doet het ook goed. Down & out voor Pheijffer denk je, als je zijn commentaar leest.

Jan Bouwens pikt de discussie op deze site op en ook hij ziet een belangrijke rol voor accountants weggelegd, sterker nog: in zijn ogen vervullen zij die al. Ook over de vraag en discussie of accountants assurance bij de inzet van Artificial Intelligence en algoritmen kunnen verlenen, is hij helder: "zonder meer afwijzen van deze discussie" staat volgens Bouwens "gelijk aan het inslaan van een doodlopende weg".

Punt is echter dat ik niet stel dat "we niets moeten doen", "dat ik me bij de situatie neerleg" of "de discussie afwijs". En evenmin ben ik een "doodlopende weg" ingeslagen. Allemaal prachtige quotes, waarmee je iemand makkelijk kunt afserveren. Het doet echter geen recht aan de nuances, vragen en discussiepunten die worden ingebracht. En daarmee niet aan de noodzakelijke discussie over hoe om te gaan met algoritmen. Daarmee doen de discussianten niet zozeer ondergetekende, als wel het door hen besproken onderwerp tekort.

Gelukkig zijn er op deze site meer tegengeluiden te horen. Pieter de Kok beschreef in een paar zinnen de complexiteit en diverse vormen van algoritmen, maar ook de onderschatting van de risico’s ervan. Zijn reactie vereist serieuze aandacht, bespreking en uitwerking. Temeer omdat hij belangrijke waarschuwingen geeft. In zijn ogen is er slechts een handvol accountants dat 'supervised' algoritmen begrijpt en staan bepaalde aanpalende onderwerpen (zoals machine learning) ver weg van het 'accountancy-dna'. Ik heb vertrouwen in de woorden van De Kok, die ik in deze zeker deskundig acht.

Bovendien laten de discussie en de reacties zien dat er diverse onderscheiden rollen kunnen zijn waarmee de accountant te maken kan krijgen, als het om algoritmen gaat. Bijvoorbeeld (en niet limitatief):

  • als gebruiker ervan in het kader van de controle;
  • als afnemer van door specialisten te leveren diensten ter ondersteuning van de controle;
  • als controleur en toezichthouder op het gebruik van algoritmen.

Zomaar een paar rollen, die in de discussie en daarbij aan te halen voorbeelden gemakkelijk door elkaar heen worden gebruikt, maar die wezenlijk anders zijn. Zo is het pleidooi van Middendorp, waar het gaat om de accountant, gericht op diens rol bij de controle en het toezicht op algoritmen en geeft Jan Bouwens het voorbeeld dat accountants in de praktijk al jaren gebruikmaken van de inzet van actuarissen. Dit zijn twee totaal verschillende zaken.

Het is mij te makkelijk om overal waar woorden als 'controle' en 'vertrouwen' opkomen, direct naar de accountant te verwijzen en deze naar voren te schuiven als deskundige en oplossing. Je kunt pas deskundig zijn als je over relevante kennis en ervaring beschikt. Bij het zoeken naar een oplossing behoren alternatieven in ogenschouw te worden genomen.

Zonder orde in het vertoog en de discussie loop je het risico op het bedenken van een schijnoplossing. En waar het accountants betreft: op het verbreden van die vermaledijde en verguisde verwachtingskloof. Daar zit niemand op te wachten. Zou de accountancysector ook niet moeten willen.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Marcel Pheijffer (1967) is hoogleraar Forensische Accountancy aan de universiteiten Nyenrode en Leiden.

Gerelateerd

4 reacties

Jan Weezenberg

Geachte Heeer van Kampen,

"De accountantsopleiding, ook in de huidige, reuze moderne vorm, omvat krankzinnig weinig IC"

Hier past een kanttekening bij.
Op de website van de CEA is namelijk te lezen

"Bij afronding van de accountantsopleiding moet de accountant kunnen functioneren op het niveau van BEGINNEND BEROEPSBEOEFENAAR

en dan volgt een opsomming per vak van de eisen:
Een beginnend beroepsbeoefenaar dient..."

De CEA geeft ook aan dat de beginnend beroepsoefenaar zich na inschrijving verder ontwikkelt tot ervaren beroepsbeoefenaar en eventueel tot specialist.

Maar over invulling van de daarbij noodzakelijke voortgezette opleiding (richting en details) verder geen woord....

Einde kanttekening met als conclusies
* CEA is not to blame,
* de opleiders die uitstekende programma's hebben om af te studeren o.b.v. de eindtermen are not to blame

Vriendelijke groet,
Jan Weezenberg














Jan Weezenberg

@Arnout van Kempen 17 juni 2019

Geachte Heer van Kempen,
U schrijft : "De accountantsopleiding, ook in de huidige, reuze moderne vorm, omvat krankzinnig weinig ICT"

U en ik weten nog wel wat andere belangrijke kennisgebieden te noemen waar de opleiding het heeft laten afweten.

Kern van het probleem is n.m.m. dat de functionele eisen aan de totaal opleiding, waar de verschillende kennisgebiedens soms intens zijn verbonden is overgelaten aan een commissie van het ministerie van Financiën, de CEA.
De laatste publicatie van die commissie is van 2016 en kwam tot stand in de periode 2008 - 2016.
Een destijds als innovatie aangeduide nieuwe richting is daarna nooit tot een enkele afstudeerder gekomen en is geruisloos uit de prospectussen van de opleiders verdwenen.

Wat wil je, als je op deze knullige manier je bezig houdt met het vakgebied Kennismanagement !

Met vriendelijke groet,
Jan Weezenberg

Frans Kersten

Beste Redactie, kan deze discussie niet gestopt worden? Al in de reacties op de PWC opinie van 3 juni is duidelijk gemaakt dat er duidelijk onderscheid gemaakt moet worden tussen algoritmes en AI en dat je blij mag zijn als de accountant in staat is iets van algoritmes te begrijpen, laat staan van AI. Daarmee is er geen rol voor accountants, in ieder geval geen duidelijke.
Dat sommigen direct weer euro-tekens in de ogen krijgen is jammer. Maar goed, alle gerommel en continu wetoverschrijdend gedrag (nu weer AVG) van ING voorkomt ook niet dat zij als 3de voorkomen op een lijstje met meest interessante werkgevers voorkomen.

[Ik had dit al willen opmerken bij de vorige opinie van Jan Bouwens, maar kon mij toen nog inhouden, nu niet meer ...].

Arnout van Kempen

De accountantsopleiding, ook in de huidige, reuze moderne vorm, omvat krankzinnig weinig ICT. Het feit dat ik niet zo heel lang geleden een gastcollege mocht verzorgen rond het thema “wat is een computer, en wat maakt een computer anders dan een mens voor accountants” zou je positief kunnen opvatten. Dat de docent in kwestie achteraf aangaf er zelf zoveel van te hebben geleerd vond ik toch iets enger.

Ik heb aan een accountantsopleiding aangeboden (tegen een zeer aanlokkelijk tarief, desnoods slechts tegen vergoeding van reiskosten) een soort bijvak “kloten met computers” te geven, omdat ik heilig geloof in het leereffect van stoeien met een computer ipv studieboeken bestuderen. Ik wacht tot de dag van vandaag op een vervolg op de eerste “leuk idee, ga ik over nadenken” reactie van het betreffende hoofd van die opleiding.

Wat ik maar zeggen wil, hoewel er zeker lichtpuntjes zijn, het aantal accountants(studenten) dat echt achter een computer heeft gezeten, echt zelf “algoritmes” heeft gebouwd en vertaald naar machinetaal, C, Python,SQL, of BASIC zo je wil, is niet zo groot.

Een basaal conceptueel begrip op niveau van wat programmeren is, hoe een computer werkt, wat databases zijn, van de consequenties van Von Neumans idee over een programmeerbare machine, etc. Etc., is geen onderdeel van de accountantsopleiding, en is voor vrijwel alle accountants die ik hierover ooit gesproken heb pure abracadabra. Met tot dit moment een opvallende uitzondering: Pieter de Kok.

Is dat erg? Natuurlijk niet. Accountants kunnen net als zoveel specialisten hun eigen werk prima doen zonder die kennis.

Maar als juist diezelfde Pieter de Kok zegt: “doe eens rustig aan vrienden” dan zou dat reden moeten zijn om even wat rustig aan te doen.

En mijn gratis tip voor iedereen die hier iets mee wil: begin eens met kloten met een computer. Schrijf eens een eenvoudig appje zelf, een algoritme dus, en praat dan verder.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.