Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een accountant-administratieconsulent stelt de jaarrekeningen over 2012 en 2013 samen van een cruisereisbureau. Een registeraccountant van hetzelfde kantoor controleert de jaarrekeningen.

Het reisbureau verwerkt reserveringen van klanten in een reserveringsprogramma en stuurt de klant na boeking een factuur voor 100 procent van de reissom. Daarvan moet de klant meteen 35 procent betalen en vlak voor vertrek de rest.

Als de eigenaren hun bedrijf willen verkopen aan een Duitse reisorganisatie voert PwC een due diligence-onderzoek uit. Dat onderzoek roept vragen op. Zo is er voor 157 duizend euro aan kosten verschoven van 2013 naar 2014 en zijn er verschillende correcties doorgevoerd.

De registeraccountant legt uit dat:

• eerst alle omzet wordt geboekt;
• daarna per jaar wordt gekeken hoe de vooruit ontvangen bedragen worden geboekt;
• vanwege de aanbetaling van 35 procent slechts 35 procent als vooruit ontvangen omzet is meegenomen in plaats van de volle 100 procent;
• het een misvatting is dat de vooruit ontvangen omzet was opgenomen;
• de omzet uiteindelijk wordt genomen op vertrekdatum.

De registeraccountant legt vervolgens uit hoe de correctie over de jaren heen heeft kunnen oplopen door de omzetgroei. Eén van de eigenaren valt hem hierin bij. Ook de negatieve correctie à 964 duizend euro van de kostprijs en vooruitbetaalde bedragen roept discussie op.

Begin 2015 constateert de registeraccountant bij de audit een gat van anderhalf miljoen euro in de omzet. Als de vertegenwoordiger van de koper hierover vragen stelt tijdens een bespreking blijkt dat de samensteller fouten heeft gemaakt. Zo heeft hij de marge tussen boekings- en vertrekdata handmatig gecorrigeerd, terwijl het reserveringssysteem dat al automatisch deed. Ook blijkt het eigen vermogen nog steeds te hoog. Dat eigen vermogen moest al vóór 2012 worden gecorrigeerd en voor het reisbureau was dat juist een reden om over te stappen naar dit accountantskantoor. Zonder correctie hadden de jaarrekeningen over 2012 en 2013 niet mogen worden goedgekeurd. Door de fouten wordt de koper geconfronteerd met ten onrechte ‘opgehoogde’ cijfers.

Een week later volgt een nieuwe bespreking, nu met de potentiële koper erbij. De registeraccountant zegt dat hij is geschrokken van de constateringen. Hoewel de besprekingen in het Engels worden gevoerd, heeft de accountant het over “lijken in de kast”, zo horen de Duitse koper, die Nederlands verstaat, en een Nederlandse adviseur van de koper (verbonden aan PwC). De koper ziet af van de overname.

De eigenaren dienen een klacht tegen de accountants in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountant-administratieconsulent:

a. heeft in het geautomatiseerde boekhoudsysteem handmatig correcties aangebracht, waardoor de omzet van 2012 en 2013 te hoog is vastgesteld en de jaarrekeningen 2012 en 2013 geen getrouw beeld geven;

b.

• heeft ten onrechte gemeend dat er twee facturen werden verzonden voor één geboekte reis;
• is er ten onrechte vanuit gegaan dat de – wat hij ten onrechte de ‘eerste’ factuur noemt – slechts 35 procent van de omzet betreft.

De registeraccountant heeft:

c. tijdens de (tweede) bespreking niet geprobeerd de onrust bij de koper weg te nemen door de correcties toe te lichten, maar daarentegen door zijn woordkeus het vertrouwen van koper in de onderneming extra geschaad.

Oordeel

Klacht onderdeel b is gegrond; de andere twee klachtonderdelen zijn ongegrond.

Ad a

De accountant-administratieconsulent zegt dat:

• hij nooit toegang heeft gehad tot de geautomatiseerde systemen van het bureau;
• hij hooguit op basis van de informatie van het bureau zogeheten voorafgaande journaalposten heeft aangeleverd;
• het bureau die posten zelf heeft verwerkt;
• het bureau dus steeds zicht had op de correcties.

Gezien dit verweer hebben de eigenaren dit klachtonderdeel onvoldoende onderbouwd.

Ad b

Volgens de AA mocht hij er op basis van de antwoorden op zijn vragen van uitgaan dat voor een geboekte reis twee facturen werden verzonden, waarbij de eerste factuur 35 procent van de omzet betrof. Dat het bureau de leveranciers 35 procent vooruitbetaalde leek dit te bevestigen.

De Accountantskamer wijst op paragraaf 11 van NV COS 4410, die de accountant in 2012 en 2013 voorschreef:

• een globaal beeld te verkrijgen van de bedrijfsactiviteiten inclusief de inrichting van de administratie van de entiteit;
• bekend te zijn met de gebruikelijke grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de bedrijfstak waarin de entiteit werkzaam is;
• bekend te zijn met de opzet en inhoud van een financieel overzicht dat in de gegeven omstandigheden passend is.

Aangezien het kantoor meerdere klanten heeft in de reisbranche hoort de AA te weten dat:

• de (vooruit)betalingen op reeds geboekte reizen een punt van aandacht zijn binnen de reisbranche;
• het gebruikelijk is dat de omzet binnen de reisbranche pas geboekt wordt in en toegerekend wordt aan het jaar waarin de reis begint.

De AA had daarom in geen geval genoegen mogen en kunnen nemen met de informatie die het bureau overlegde en de antwoorden die het bureau hem op dit punt gaf. Die uitkomsten druisten zo in tegen wat gebruikelijk is in de praktijk dat de AA nadere vragen had moeten stellen en/of nader onderzoek had moeten doen. Zeker nu hij voor zowel 2012 en 2013 een beoordelingsverklaring heeft afgegeven bij de jaarrekeningen die hij zelf had samengesteld.

De Accountantskamer rekent hem niet eens zo zeer aan dat hij de hoogte van de omzet onjuist heeft geïnterpreteerd, maar vooral dat hij:

• niet is nagegaan in welk jaar de omzet van een reis moest worden geboekt gezien de vertrekdatum;
• zijn handelwijze niet kan verklaren en verantwoorden.

Ad c

De RA vindt het niet de taak van een (controlerend) accountant om onrust bij kopers van aandelen weg te nemen. Hij wist ook niet dat dat in dit specifieke geval zijn taak was bij de tweede bespreking. De RA ontkent onprofessioneel te hebben gehandeld tijdens deze bespreking en zegt hij dat hij de eigenaren ruim van te voren heeft geïnformeerd over zijn bevindingen.

Volgens de Accountantskamer gaan de eigenaren uit van de verkeerde vooronderstelling dat de RA hen als controlerend accountant bijstond bij de bespreking. De eigenaren hadden immers een fusie- en overnamespecialist aangetrokken om de verkoop van de aandelen te begeleiden. De klagers hebben niet aannemelijk gemaakt dat de accountant hen tijdens de bespreking wél moest assisteren.

Nadat hij de onjuistheden in de jaarrekeningen 2012 en 2013 had geconstateerd, kon de RA volgens de Accountantskamer niet anders handelen dan hij heeft gedaan. Bovendien heeft de accountant tijdens de tweede bespreking niets nieuws verteld. De eigenaren en hun begeleiders hebben er bij de verkoop voor gekozen de potentiële koper pas tijdens de tweede bespreking door de RA te laten informeren over de correcties in de jaarrekeningen. Dat de potentiële koper hierdoor zou zijn afgehaakt, is dan ook het risico voor de eigenaren en kan de accountant niet worden verweten.

Zonder de context te kennen kun je niet concluderen dat de accountant met zijn opmerking over “lijken in de kast” de eigenaren in een kwaad daglicht heeft willen stellen.

Maatregel

Berisping.

De AA is voorbijgegaan aan de gebruikelijk manier om in de reisbranche de omzet te verantwoorden en dat heeft geresulteerd in jaarrekeningen die een onjuist beeld gaven. Daardoor heeft hij in strijd gehandeld met de fundamentele beginselen van deskundigheid en zorgvuldigheid en professioneel gedrag respectievelijk vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.