Arjan Brouwer

Dat bijna 99 procent van de jaarrekeningen waarbij een goedkeurende verklaring wordt afgegeven ook daadwerkelijk geen materiële fout bevat moet wel geluk zijn, meent Arjan Brouwer.

Discussie Column

Wat een geluk, ik ben accountant!

Heeft u dat ook wel eens? U gooit bij een spelletje mens-erger-je-niet honderd keer met de dobbelsteen en 99 keer gooit u een zes; potje gewonnen. Onmogelijk? Zoveel geluk heeft niemand? Het kan niet anders dan dat u de dobbelsteen zo heeft geprepareerd dat de gewenste uitkomst het resultaat is? Er is een mogelijke andere verklaring. U bent accountant.

Het doel van een jaarrekeningcontrole is bij te dragen aan het vertrouwen dat gebruikers aan de jaarrekening kunnen ontlenen door daarover een oordeel te verstrekken. Daarvoor moet de accountant een redelijke mate van zekerheid verkrijgen over de vraag of de jaarrekening als geheel vrij is van een afwijking van materieel belang (COS 200, paragraaf. 5). Dat vereist onder andere een goede planning, een gedegen risicoanalyse en het verkrijgen van voldoende en geschikte controle-informatie door het opzetten en uitvoeren van passende controlewerkzaamheden.

Afgaande op diverse rapporten doen accountants dat in veel gevallen niet goed. Er is een prestatiekloof, het ontbreekt aan elementaire vaktechniek en in te veel gevallen wordt geconstateerd dat de controle niet aan de vereisten voldoet. Zo bezien is het eerder toeval als een jaarrekening geen fouten bevat, dan het resultaat van een goed uitgevoerde controle. Wie dat niet gelooft is weinig reflectief en ontkent de problemen. En die problemen zijn hartstikke wicked.

Laten we eens teruggaan naar de algehele doelstelling van de onafhankelijke accountant en de accountantscontrole zoals geformuleerd in COS 200: met een redelijke mate van zekerheid concluderen dat de jaarrekening geen materiële fouten bevat. Recent is op het Dashboard Accountancy informatie opgenomen op basis van data die door een aantal kantoren is aangeleverd voor een FAR-onderzoek. Hieruit bleek dat in 63 procent van de jaarrekeningcontroles afwijkingen worden geconstateerd door accountants en dat het in veel gevallen om materiële bedragen gaat. Maar ja, wat zegt dat nu, luidde de reactie van de critici direct al.

Binnen mijn eigen kantoor ben ik eens op onderzoek uitgegaan om te kijken of ik hier wat meer data over naar boven kon halen. Voor zover controleteams bij mijn kantoor de standaard documentatiemogelijkheid binnen het elektronisch dossier gebruiken voor de documentatie van gevonden fouten, is de informatie centraal uitleesbaar voor alle dossiers. Weliswaar mis je dan informatie over fouten die teams op andere manieren hebben bijgehouden, maar in ieder geval kan de minimumpositie worden bepaald voor alle uitgevoerde controles. Het zijn natuurlijk de data van maar één kantoor, maar ik heb sterk de indruk dat de resultaten voor andere kantoren niet belangrijk zullen afwijken.

Voor de boekjaren 2016-2018 heeft het kantoor in totaal 6.784 jaarrekeningcontroles uitgevoerd. In minimaal 61 procent van de controles werden door de accountant fouten in de cijfers geconstateerd; een percentage dat in lijn ligt met het in het eerdergenoemde onderzoek gevonden percentage. In totaal ging het om 26.820 geconstateerde fouten. Maar het gaat niet altijd goed. Uit het transparantieverslag blijkt dat in 1,1 procent van de controles op een later moment wordt geconstateerd dat een goedkeurende verklaring is afgegeven bij een jaarrekening die toch nog een materiële fout bevatte, die niet door de accountantscontrole is ontdekt. Tegenover 26.820 ontdekte fouten staan dus ongeveer 75 niet-ontdekte fouten. Als de rapporten over het functioneren van accountants kloppen, dan kan dit niet het gevolg zijn van goed uitgevoerde controles waarmee de overall doelstelling van COS 200 wordt gerealiseerd. Nee, deze accountants hebben 26.820 keer geluk gehad en 75 keer pech.

Wat zou de maatschappij er toch mooi uitzien als iedereen zoveel geluk had als de gemiddelde accountant. In de Rotterdamse haven zou door volledig willekeurig containers te openen 99 procent van alle drugs worden onderschept. Zonder inzet van specifieke opsporingstechnieken en technologie zou 99 procent van de criminelen puur bij toeval in de handen van de politie lopen. En de Belastingdienst zou zonder fatsoenlijke organisatie 99 procent van alle belastingfraudeurs pakken. Dat zou nog eens een paar staatssecretarissen schelen. Of zou het heel misschien toch mogelijk zijn dat accountants over het algemeen best goed nadenken wat ze doen en daarmee in staat zijn om te waarborgen dat bijna alle materiële fouten worden ontdekt? En dat daardoor bijna 99 procent van de jaarrekeningen waarbij een goedkeurende verklaring wordt afgegeven ook daadwerkelijk geen materiële fout bevat?

Ik kan me voorstellen dat deze column u bijna op het verkeerde been heeft gezet en enig positivisme en misschien wel trots zich van u meester begon te maken. Maar laten we de problemen niet ontkennen, goed in de spiegel kijken en dat positieve zelfbeeld laten varen. Puur geluk kan de enige verklaring zijn voor deze cijfers. Ik denk overigens niet dat er veel mensen zijn die zo veel geluk hebben, dat is toch eigenlijk ook wel een mooie gedachte die enig houvast biedt. Dus accountants van Nederland, sta op, recht je rug, kijk in de spiegel, kam je haar. En op naar het casino!

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Arjan Brouwer is partner bij PwC en hoogleraar externe verslaggeving aan de VU Amsterdam.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.