Het ligt voor de hand om de accountant ook verantwoordelijk te maken voor de controle van duurzaamheidsinformatie, meent Jan Bouwens.

Discussie Column 19 juli 2023

De accountant die verantwoordelijkheden afschuift

In het FD van 11 juli lieten de Kwartiermakers toekomst accountancysector optekenen dat de controle op duurzaamheid beter aan andere partijen kan worden overgelaten dan aan de controlerend accountant.  De argumenten die de redacteur aanhaalde betroffen het tekort aan accountants en het feit dat zij sowieso in de financiële attestatie steken laten vallen. Kortom, accountants zijn niet klaar voor de job. Als deze redenering wordt gevolgd in wetgeving, raken we echter nog verder van huis. Het ligt veel meer voor de hand om de accountant verantwoordelijk te stellen voor de attestatie rondom duurzaamheidsrapportage.

Bij lezing van de stelling van de kwartiermakers moest ik onmiddellijk denken aan de vergelijking die de filosoof Gunnar Björnsson in 2011 maakte. Hij beschrijft drie booteigenaren die met hun boot afgemeerd liggen in een meer. Het is zomer en zij gebruiken het mooie weer om de boeg van hun boot te verven. Daarbij knoeien ze behoorlijk, tot het punt dat zij de vervuiling zo ongeveer zouden moeten gaan melden. Maar omdat zij ieder voor zich concluderen dat hun individuele lozing nog net kan zonder de fauna van het meer aan te tasten, houden ze zich stil.  Ze hebben echter, zonder het van elkaar te weten, gezamenlijk zo veel verf geloosd dat naast micro-organismen ook de vissen in het meer massaal sterven.

Wie heeft schuld? Individueel heeft niemand de schuld, want het milieu zou beperkt hebben geleden als de lozing van afval beperkt was gebleven tot die van één boot. Maar collectief hebben de booteigenaren wel schuld, want samen hebben zij massale vissterfte veroorzaakt.

Als we deze beschrijving projecteren op de positie van de kwartiermakers, geldt een vergelijkbare situatie. Als zowel de controlerend accountant als de controlerend 'accountant' van het duurzaamheidsrapport ieder voor zich zaken aan de positieve kant voorstellen - waarbij een beetje 'vervuiling' per gecontroleerd rapport wordt geaccepteerd - kan het nog altijd zo zijn dat zij er individueel onmogelijk van kunnen worden beticht onwaarheden te verspreiden. Terwijl het collectief neerkomt op desinformatie. In dat geval is de attestatie per rapport verdedigbaar binnen het grijze gebied, maar voor het collectief is dat niet het geval.

De desinformatie manifesteert zich, doordat het milieurisico zich in veel hogere kosten vertaalt dan kan worden afgeleid uit het duurzaamheidsrapport, waardoor de bezittingen en/of de winst te hoog worden vastgesteld. Zo gauw als de risico's werkelijkheid worden, kan de accountant zich verschuilen achter het duurzaamheidsrapport. Dat rapport werd immers NIET onder verantwoordelijkheid van de controlerend accountant opgesteld. De duurzaamheidsrapporteur kan evengoed volhouden dat de accountant onvoldoende aandacht gaf aan de duurzaamheidrisico's.

Het plaatje zou er een stuk beter uitzien als de accountant WEL verantwoordelijk was voor de duurzaamheidsrapportage. Dat betekent niet dat deze het rapport zelf moet opstellen, maar wel dat de accountant de juiste deskundigen moet vinden om dat werk uit te voeren. Dat doen accountants al jaren, bijvoorbeeld met voorzieningen waar een actuaris vaststelt of de bedragen die in voorziening zijn opgevoerd volstaan om toekomstige verliezen te dekken. De actuaris verricht de werkzaamheden, de accountant draagt de verantwoordelijkheid.

In mijn voorstel hoeven er niet meer accountants bij (een zorg van de kwartiermakers), maar blijft er sprake van onverdeelde verantwoordelijkheid, waardoor de schuld niet kan worden afgeschoven.  Afschuiven van verantwoordelijkheden is onder dit ontwerp onmogelijk.