Naakt luchtfietsen
Angela Merkel deed het en onze Tweede Kamer wil het. Een verbod op naked short selling van staatsobligaties: speculeren op prijsdalingen door partijen die zelf geen staatsobligaties in hun bezit hebben. Een nuttig instrument tegen het risico van wanbetaling (credit default swaps) is namelijk verworden tot factor die de koers van staatsobligaties actief beïnvloedt. The tail wagging the dog dus, en daar wil de Bondskanselier vanaf.
Je kunt je afvragen of dit de Europese eenheid bevordert en of het niet vooral symboolpolitiek betreft. Maar een ding is zeker: Merkels zorgen zijn reëel. Want de ongecontroleerde uitwassen van de vrijemarkteconomie beginnen een serieus gevaar te vormen voor dat systeem zelf. De kredietcrisis is het ultieme voorbeeld, maar er is meer. Het mooiste en effectiefste economische model kraakt in zijn voegen vanwege een door lobbies gevoed naïef vertrouwen in zelfregulering en nonregulering.
Veelzeggend is dat de weerstand ook komt van sleutelfiguren uit het systeem zelf. Nu is het Merkel, maar afgelopen maart schreef Allan Sloane, senior editor at large van het gerenommeerde Fortune en evenmin verdacht van socialistische sympathieën, een vlammend betoog over de rol van Wall Street bij de Griekse crisis en de noodzaak hard in te grijpen.
Onlangs voegde de luchtvaartindustrie zich bij de excessenbestrijders. Fuel hedging is nuttig voor luchtvaartmaatschappijen om de onvoorspelbare prijsschommelingen van brandstof uit te smeren. Maar hedge funds en andere speculanten om het speculeren hebben deze nuttige markt inmiddels omgevormd tot ‘just another financial table game in the Wall St. casino'. Aldus alweer Fortune. Richard Anderson, ceo van de grootste luchtvaartmaatschappij ter wereld, Delta Air Lines, beschreef hoe "prices are artificially inflated and volatility is created as a consequence of excessive speculation and trading by parties with no tangible need for the commodities".
Overigens meldde 'de Accountant' al in januari 2008 (pagina 10) dat de toen extreme stijging van de olieprijs niet door vraag en aanbod werd veroorzaakt - "De Chinese oliebehoefte!", riep iedereen elkaar na - maar door het gespeculeer van onder meer grote zakenbanken. Energieanalist Fadel Gheit waarschuwde voor "eenzelfde luchtbel als in huizen en technologieaandelen".
Ik beschouw mijzelf als liberaal (niet van het blij-dat-ik-rij-type) en ben allergisch voor betutteling. Maar het is nu wel duidelijk dat in sectoren waarin geld zowel grondstof, product als (levens)doel op zichzelf is geworden, aan strikte regulering niet valt te ontkomen.
Financieel belanghebbenden zullen u vertellen dat naakt en anderszins excessief speculeren heel nuttig is en u om de oren slaan met Engelstalig krachtjargon. Neem ze met een korrel zout. Speculeren in traditionele zin is prima, maar speculeren met speculeerinstrumenten als inzet van weer nieuw gespeculeer dient geen ander doel dan de eigen portemonnee.
Voormalig ING-topman Aad Jacobs, ook al geen fan van De Internationale, dacht dat destijds al bij het aanschouwen van de dealing rooms bij zakenbanken, zo vertelde hij in NRC Weekblad (14 mei 2010): "Ze verdienden allemaal fantastische salarissen en wat ze deden was luchtfietserij. Toen dacht ik al: dit dient geen enkel economisch nut, maar het kost wel ontzettend veel geld".
Tijd voor piketpalen.
Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het juninummer van 'de Accountant'.