Opinie 08 maart 2011

Accountant kan rol pakken in beloningsdiscussies

De discussie over de beloning van topbestuurders steekt met regelmaat de kop op. De angel zit niet (alleen) in de hoogte van de beloningen en bonussen, maar (ook) in de juistheid van de onderliggende gehanteerde criteria. Juist daar kan de accountant zijn maatschappelijke relevantie laten zien door te adviseren over de juiste criteria en vast te stellen of de uitgangspunten juist zijn toegepast.

Een voorhoede van bedrijven koppelt de beloning van bestuurders aan niet-financiële prestaties. De integratie van bijvoorbeeld duurzaamheidscriteria in de berekening van bonussen voor het management zorgt voor de juiste prikkels. Deze integratie sluit naadloos aan op de ontwikkeling dat bedrijven duurzaamheid in het hart van hun strategie plaatsen. Elk bedrijf dat duurzaamheid daadwerkelijk ziet als game changer zal het management er ook (financieel) op willen afrekenen.

Dezer dagen komt de kritiek op dat de daartoe gehanteerde criteria discutabel zijn en daarom niet goed werken, met als bewijs daarvan de worsteling van AkzoNobel en Shell. Deze bedrijven kozen de Dow Jones Sustainability-index (DJSI) als belangrijke graadmeter voor een groot deel van de variabele beloning en zijn daar achteraf niet gelukkig mee. Dat is begrijpelijk, want zo'n index is geen goede maatstaf.

De causale relatie tussen de duurzaamheidsstrategie en de plek in de index is immers niet hard, of wordt op zijn minst niet als hard ervaren door het management.

De kritiek luidt ook dat de criteria te zacht zijn. Zachte criteria zijn echter geen beletsel of probleem; waar het om gaat is dat bij het bepalen van 'niet-financiële prikkels' wordt gezocht naar een harde relatie tussen de beloningsindicator en het succes van de onderneming. Alleen dan voelt een manager daadwerkelijk de juiste prikkels tot verduurzaming.

De mogelijkheden om dat goed op te zetten zijn er wel degelijk. De DJSI ligt niet voor de hand als goede maatstaf omdat de score mede afhankelijk is van wat concurrenten hebben gedaan en vooral omdat het verband tussen managementhandelen en de uitkomst onvoldoende hard is. Het is in plaats daarvan juist noodzakelijk om indicatoren te zoeken die uitgaan van de eigen kracht, dicht bij de kernactiviteiten liggen en volledig binnen de invloedsfeer van het bedrijf liggen. Dat kan een duurzaamheidindicator zijn, maar ook de Net Promoter Score - een klanttevredenheidsscore - zoals bijvoorbeeld KPN dat in de beloningssystematiek heeft opgenomen.

Omdat een bedrijf dat steeds minder tevreden klanten heeft, gedoemd is ten onder te gaan of voortijdig te worden overgenomen, is het niet vreemd te sturen en belonen op klanttevredenheid om management te prikkelen tot de juiste handelingen. De Net Promoter Score blijkt een harde voorspeller te zijn voor toekomstige omzet(groei) - in het geheel niet ‘zacht'.

Zo zijn er ook andere bruikbare indicatoren denkbaar, op het gebied van duurzaamheid en daarbuiten. Het is waar dat de definities voor bijvoorbeeld duurzaamheidindicatoren niet uniform zijn en niet altijd 'hard' worden gemeten. Energie uit gas wordt bijvoorbeeld bepaald op basis van omrekenfactoren per kubieke meter en dat hoeft niet precies overeen te komen met de werkelijkheid. Maar is dat een probleem? Financiële cijfers kennen ook zo hun beperkingen qua nauwkeurigheid en lenen zich voor manipulatie.

Maar belangrijker: het gaat bij niet-financiële indicatoren niet om nauwkeurigheid alleen. Het gaat juist ook om continue verbetering. Als dat gebeurt op basis van 'zachtere' meetmethoden, dan levert dat ook in de beloning geen probleem op - als het maar consistent op dezelfde wijze wordt gemeten.

Juist op dat gebied kan de accountant zijn waarde laten zien. Door te adviseren over de relevantie van de gekozen indicatoren bijvoorbeeld of door inzicht te geven in de mate waarin meting van een indicator tot consistente resultaten leidt en dus al dan niet een goede basis is voor het meten van voortgang. Maar ook door na te gaan of de uitgangspunten juist zijn toegepast en daarover assurance te verstrekken.

Daarmee speelt de accountant in op een maatschappelijke relevant thema van deze tijd. Het gebeurt hier en daar al mondjesmaat en verdient een bredere toepassing.